4 Dat het Rijk deze trend wil keren wordt bevestigd door het recente besluit om via Groeifonds-investeringen 900.000 nieuwe woningen duurzaam bereikbaar te maken. Dit leidt bijvoor - beeld in Groningen, de Brabantse Brainport regio en Zuid-Holland, tot de ontwikkeling van nieuwe ov ontsloten verstedelij - kingslocaties. Maar ook op andere plekken in het land wordt door gemeenten, ontwikkelaars en ov- partijen gewerkt aan nieuwe woonconcepten, openbare ruimte en deel- mobiliteit rondom stations. De maatschappelijke meer - waarde is in potentie groot, maar is af hankelijk van de wijze waarop wordt aange - sloten op de lokale context, zowel sociaal als ruimte - lijk.  Spoorlijnen zijn de lange lijnen van de ruimtelijke ordening en stedenbouw. Sinds de aanleg in de 19eeeuw sturen zij de ver - stedelijking, net als de stations die een stempel drukken op onze steden. De herontwikkeling van stations met een gemengd woonprogramma kan nieuw leven blazen in verouderde steden, uitgebluste suburbs of wegkwijnende dorpen. In dit nummer van Ruimte en Wonen wordt verkend hoe partners 'op de grond' aan deze opgaven werken, welke belangen ze hebben en welke beleidsinstrumen - ten zij daarbij inzetten. Op nationaal niveau is het denken over knooppun - ten in een nieuwe fase gekomen. Stations zijn vandaag de dag niet alleen meer van belang voor eco - nomische ontwikkeling van kantoorlocaties maar bepalen ook de aantrekke - lijkheid van een stadsregio. Zij dienen als poorten naar het landschap, of kunnen Stations als dragers van stedelijke vernieuwing De relatie tussen de ruimtelijke ordening en het openbaar vervoer staat onder druk. Personeelstekorten bij NS zorgen voor extreme drukte. Het spoornetwerk lijkt niet voldoende toegerust op het toenemend aantal mensen zich steeds vaker verplaatsen. In het NRC van zaterdag 20 november sprak Floor Millikowski ook de zorg uit dat bepaalde gebieden en bevolkingsgroepen de komende tijd gaan lijden onder vervoersarmoede. 5HOOFDREDACTIONEEL voor een nieuwe impuls zorgen in grensregio's door intercity verbindingen net even door te trekken naar de volgende stad over de grens. Vanuit de ministeries en de vervoerspartners wordt de urgentie gevoeld om elk knooppunt op een eigen manier te programmeren en vorm te geven, zodat er een gebalanceerd netwerk ontstaat. Daarbij is een mix van woningen, banen en voorzieningen van belang, zodat er geen een - zijdige spitsen ontstaan. Dat sturen op de opwaar - dering van het spoor en sturen op stedelijke ont - wikkeling in samenhang moeten worden bekeken, komt ook aan bod in het artikel over het Groei- fonds-project Oude Lijn. Op het niveau van de gemeenten is er groeiend besef voor de omgevings - kwaliteit van stations. Zachte waarden als een toegankelijke publieke ruimte en aantrekkelijke groengebieden en (niet commerciële) ruimte voor ontmoeting zijn daarbij van belang. Verdergaande verdichting van grootstede - lijke stationsgebieden kan problematisch zijn ? zo is de stelling van Spoorbouw -meester Marianne Loof, omdat deze druk kwalita - tief ruimtegebruik kan aantasten. Ook Wouter Veldhuis stelt in zijn column dat de vervoers - knoop de belangrijkste publieke plek van de stad is en ademruimte nodig heeft om toekomstige groei en verandering van mobiliteit op te kunnen vangen. Kleinere steden hebben juist verdichting en reuring nodig, om de aantrekkelijk - heid van het centrum te vergroten. Daarbij is stede - lijke ontwikkeling altijd maatwerk. Dit wordt ge- ïllustreerd door het ronde - tafelgesprek met de gemeenten Rotterdam, Utrecht en Enschede en het artikel van Ruimtevolk over het activeren van klei- ne stations en hun omge - ving in Overijssel ? een onderwerp dat ook in het beeldessay over station Oldenzaal aan bod komt. De opgaven van de huidige gebiedsontwikke - lingen rondom stations zijn van een andere orde dan die van de Sleutel- projecten in de VINEX- periode: het versnipperde eigendom en het gemeng - de programma vragen om nieuwe samenwerkingen op inhoud. Het is de vraag of het perspectief op samenwerking via 'door - pakken' van sterke man - nen, zoals geïllustreerd in het artikel van Daan Zandbelt, past bij de com - plexiteit van deze tijd. Wellicht bieden nieuwe vormen van sturing, die meer ruimte laten voor de inbreng van verschillende belangen, zoals wordt betoogd door Geurt van Randeraat, een alterna - tief. Het worden spannende tijden nu het komende jaar de woondeals rondom de verschillende verstedelij - kingslocaties een concrete vorm moeten gaan krij - gen. Met dit nummer hopen we de vakdiscussie rondom de planning, vormgeving en realisatie van deze gebieden te kun - nen stimuleren. Like Bijlsma Planbureau voor de Leefomgeving Jutta Hinterleitner Stedelijk onderzoeker