Ambitie en eigenaarschap zijn de twee elementen die ervoor gaan zorgen dat de inwoners van de provincie Groningen meegaan in de door de provincie omarmde energietransitie. Althans in de ogen van Nienke Homan, de 39-jarige GroenLinks gedeputeerde van de Provinciale Staten in Groningen.

 De bevlogen bestuurder, geboren oost Groningse, ervaart dat het essentieel is dat de burgers ("ook weer zo een woord") mee gaan in de enorme doelen van de energietransitie. Niet omdat ze lastig zijn, maar vanwege de geschiedenis in dit gebied. Homan: "Hier is het gevoel van "oneerlijkheid" behalve actueel ook echt wat inwoners hebben ervaren. De Groningers hebben het gevoel dat ze te weinig hebben gedeeld in de rijkdom die het aardgas heeft opgeleverd terwijl ze wel met de lasten zijn opgezadeld in de vorm van aardbevingen. Dat gevoel van oneerlijkheid mag zich niet herhalen: wij zien de energietransitie nu als een kans om het anders aan te pakken. Om zelf de regie te nemen en lusten en lasten eerlijk te delen.”

Want windmolens zijn OOK nodig. Nog meer dan tot nu toe was gepland. Kort geleden heeft de provincie het "Gronings bod" in Den Haag op tafel gelegd waarin staat dat zij bereid zijn meer dan gepland en dus voor de rest van Nederland energie op te wekken onder andere door de productie van waterstof. Daar hangt uiteraard een prijskaartje aan. Een officiële reactie is nog niet ontvangen uit Den Haag maar Homan verwacht dat het terugkomt in het Nationale Klimaatakkoord dat nog verder wordt uitgewerkt en eind december moet af zijn. Wat er nu speelt is de Regionale Energie Strategie (RES) dat de vier schaalniveaus gemeente, waterschap, provincie en Rijk samenbrengt. Daarin wordt rekening gehouden met veel meer wind op land; een capaciteitsplan is in de maak. 

Homan kijkt straks vanuit haar huis ook uit op een zonnepark en wellicht op windmolens, op ongeveer drie kilometer afstand. Zij ziet daar niet tegen op en vindt dat het juist goed voelt als het "jouw energie" is. Zij vergelijkt het met de snelweg die vlak langs haar zo goed als energie neutrale huis ligt: "Iedereen in mijn straat hoort de snelweg, altijd, en niemand klaagt. Waarom? Omdat we er allemaal gebruik van maken". Dat is precies het psychologische effect dat nodig is om mensen in beweging te krijgen, gelooft een optimistische Homan die het afgelopen jaar op ongeveer 40 bijeenkomsten aanwezig was om met iedereen in gesprek te gaan. Dat deed ze samen met haar collega Ruimtelijke ordening Fleur Graper- Van Koolwijk, (D66) die in de ogen van Homan als geen ander in staat is eerlijk en helder te zijn over de energie ambities als vertrekpunt. De energieopwekking wordt in de toekomst meer zichtbaar, analyseert Homan. “Wanneer je de mensen die daar op uitkijken ook eigenaarschap geeft, krijg je een ander gesprek. Ook tegenstanders van windmolens zijn niet tegen de windmolens zelf, maar wel tegen de manier waarop ze daarmee in het verleden zijn geconfronteerd: het was niet hun initiatief. Nu gaan we dat anders aanpakken", aldus Homan. 

De basis van deze aanpak is het brengen van een ondubbelzinnige boodschap die vertaald is naar concrete doelen waarbij niets doen geen optie is. Volgens Homan is een glasheldere boodschap "aan het begin" van essentieel belang als je direct de hoe-vraag stelt. Het is haar ervaring dat je dan een ander gesprek voert. Dan kijken mensen en professionals naar hoe ze het hebben willen. Homan is niet zo naïef te denken dat ze met deze benadering 100% tevredenheid zal scoren maar ze heeft goede hoop. In alle verkennende bijeenkomsten viel haar op dat ze hetzelfde verliepen. Er werd een werkvorm (We Energy Game van EnTranCe van de Hanzehogeschool Groningen) gehanteerd waarbij mensen zelf een vastgestelde energieambitie moesten verwezenlijken. Mensen redeneren dan allemaal hetzelfde: ze willen graag wat doen, maar zien voor - en nadelen van biomassa, van grote zonneparken en windmolens. Ze kiezen dan wat bij hen past. Bovendien kennen ze hun eigen omgeving het beste en wijzen dan vooral plekken aan voor windmolens  en langs bestaande infrastructuur: kanalen, kusten, snelwegen enzovoort. 

Homan spreekt bewust niet meer over "een inpassing" van de energietransitie in het landschap maar over een grote verbouwing: "Ons landschap komt er heel anders uit te zien". Het college van Gedeputeerde Staten schreef een ambitieus en concreet Programma Energietransitie. Het feit dat niemand echt bestuurlijke ervaring had, was in de ogen van Homan een pre: "We hebben de kennisinstellingen gevraagd naar denkbare scenario's, de risico's en met elkaar de afspraak gemaakt dat niets doen geen optie is. Dan ga je gewoon aan de slag".

Het komende jaar zal de provincie wederom alle dorpshuizen bezoeken en nu met landschapstekeningen onder de arm. Deze tekeningen van landschapsarchitecten laten per landschapstype zien welke karakteristieke lijnen bepalend zijn. De voorstellingen maken duidelijk waar en hoe grote hoeveelheden windmolens (groot en klein) geplaatst kunnen worden. Op de bijeenkomsten krijgen de betrokkenen, burgers, lokale bestuurders en energie coöperaties twee vragen voorgelegd: als je hiernaar kijkt, waar kan het en wat wil je ervoor terug? Niets doen is geen optie, is ook dan het devies. Homan spant zich in om met name jongeren hierbij te betrekken.  Ze gniffelt dat ze daarmee iedereen onder de 58 jaar bedoelt. "Het is opmerkelijk dat je op deze bijeenkomsten met name blanke mannen van rond de 60 tegenkomt. We missen hele doelgroepen!". 

Waar Homan en haar collegae veel toekomst in zien is het aanhaken bij lokale initiatieven en energie co-operaties. Omdat de afgelopen tien jaar veel is geïnvesteerd in de lokale opwekking zijn deze initiatieven (67 in totaal) sterk geprofessionaliseerd. Ze zijn toe aan een volgende stap. Homan: "Men wil uitbreiden, verder investeren en geld verdienen wat hun dorp en gemeenschap ten goede komt". Regie en geld gaan hand in hand en wordt door Homan gezien als een grote kans: "We hebben de afgelopen jaren geleerd dat we het geld hier in de regio moeten houden, in tegenstelling tot de grote opbrengsten van het aardgas. We kunnen hier een nieuwe economie laten ontstaan waar mensen een toekomstperspectief in zien. Groningers zien ook wel dat hier veel ruimte is en plek voor windmolens en zonnepanelen op land. Wanneer daar goede verdiensten tegen overstaan is dat in balans met het gevoel van oneerlijkheid waarmee veel Groningers zijn opgegroeid. Het is een lastig gevoel en voorzichtigheid is geboden want het kan niet zo zijn dat we hier tegen de windmolens aankijken en in de Randstad iedereen weliswaar voor duurder wordende energie betaalt maar verder nergens last van heeft. Dat heeft de geschiedenis van het Groningse gas wel duidelijk gemaakt". 

Veel energie co-operaties hebben interesse hun opwek capaciteit uit te breiden met enkele tientallen (of meer of minder) windmolens.

Om het verdienmodel van deze uitbreiding in de noordelijke provincie een extra boost te geven hebben gemeentehuizen en de provincie beloofd -en contractueel vastgelegd- dat zij de aankomende 15 jaar lokaal opgewekte energie afnemen. Voorwaarde is vanzelfsprekend dat het nieuwe energie is, afkomstig van nieuwe windparken en zonneweiden. Homan: "Als alle overheden dat zouden doen, maken we een hele grote stap. We hebben alles gecheckt, ook juridisch en binnen de Europese kaders voor aanbestedingen. Het kan. Collegae overheden kunnen nu van mij een blauwdruk van de overeenkomst krijgen". 

Homan die ook aanzit bij de klimaattafel Industrie heeft goede ervaringen met bedrijven in het Groningse, groot en klein. Iedereen doet mee; de boerenbedrijven, de industrie, de kennisinstellingen. Echter, aan het verknopen van transities zijn ze nog nauwelijks toegekomen. In de ogen van Homan zijn bestuurders nauwelijks in staat geweest om ruimtelijke functies te combineren, denk aan zonnepanelen langs wegen, zonneparken op stortplaatsen etc. Dat is de volgende stap.

De grote vraag is of het genoeg is. Of de Groningers zien wat Homan en haar collegae zien. Er wordt wel anders naar haar gekeken sinds de grote overwinning van GroenLinks met de Tweede Kamer verkiezingen. Ze wordt meer dan voorheen gevraagd voor bijeenkomsten. Zelf ervaart ze ook een verandering: “ik voel ook een grotere verantwoordelijkheid, meer nog dan voorheen”. Homan is vol vertrouwen en heeft goede hoop. Wanneer ze naar haar kinderen kijkt en ook naar studenten, ziet zij een belangrijk verschil met haar generatie: “Wij denken vanuit problemen en ervaren weerstand bij het zoeken naar oplossingen. Voor is jongeren is een duurzame wereld vanzelfsprekend en redeneren nu al vanuit mogelijkheden”.