Verzekeraars hebben inmiddels voor honderden miljoenen aan schades vergoed. De overheid kan te hulp schieten bij onverzekerbare schade. Maar het is niet vanzelfsprekend: zij kijkt eerst of er andere manieren zijn waarop de schade kan worden vergoed.

De schade aan de huizen van woningcorporaties viel in 2021 mee. Slechts enkele corporaties kregen er bij een klein aantal woningen mee te maken. Dat kan een volgende keer natuurlijk heel anders zijn. Stel je voor dat een hele wijk met honderden woningen van één woningcorporatie overstroomt. De schade voor de corporatie zal in de miljoenen lopen.

Het is dan de vraag of de overheid die schade op zich zal nemen. Corporaties helpen elkaar immers financieel ‘uit de brand’ via een onderling borgingsstelsel. Maar is het wel wenselijk dat in zo’n geval de onderlinge borging wordt aangesproken?

Vooropgesteld: het systeem waarbij corporaties voor elkaar garant staan is een belangrijke pijler van het Nederlandse corporatiestelsel. Het levert corporaties doorlopend voordeel op. Het risico voor banken om corporaties geld te lenen, is door de onderlinge borging beperkt. Daardoor kunnen ze lagere rentes rekenen voor leningen. De besparingen investeren corporaties vervolgens in volkshuisvesting. Daar staat tegenover dat corporaties financieel moeten bijspringen als het bij één van hen misgaat. Dat gebeurt niet vaak, maar we zagen het bijvoorbeeld wel bij Vestia.

Mogen we dan ook verwachten dat andere corporaties uit Limburg, of zelfs uit heel Nederland, bijspringen als een corporatie onverhoopt de schade van een grote overstroming niet zou kunnen opvangen? Wat mij betreft is dat om drie redenen een discussie waard.

Allereerst: het is evident dat het geld van de helpende corporaties dat hiervoor nodig is niet meer kan worden besteed aan nieuwbouw, verduurzaming, leefbaarheid of betaalbaarheid. Dat kun je zien als part of life. We lopen allemaal risico’s in het leven, maar het gaat hier natuurlijk wel om een grote en belangrijke maatschappelijke opgave.

Ten tweede kan de getroffen corporatie nauwelijks wat doen aan de overstroming. Andere corporaties hadden natuurlijk part noch deel aan het wanbeleid van Vestia, maar je kunt het wel zien als een probleem dat binnen de sector veroorzaakt is. Bij overstromingen is daar absoluut geen sprake van.

Het derde is misschien het meest relevant. De inkomsten van corporaties bestaan vrijwel uitsluitend uit de huur die bewoners betalen om in hun huis te wonen. Geld van mensen met een kleine portemonnee, dat is bedoeld om huurders van corporaties – en woningzoekenden in de toekomst – goed te kunnen laten wonen. De onverzekerde schade aan woonhuizen, bedrijven of andere ondernemingen die de Nederlandse staat voor haar rekening neemt, wordt in feite door alle belastingbetalers gefinancierd, kopers én huurders. Is het eerlijk dat overstromingsschade aan sociale huurwoningen door andere corporaties opgevangen wordt? De rekening wordt dan immers indirect betaald door huurders en toekomstig huurders van corporaties.

Ik vind dat we het hier over moeten hebben, vóór er weer een vergelijkbare natuurramp plaatsvindt. Want dat is het slechtste moment om het over de rekening te hebben. Het onderlinge borgingsstelsel werkt goed. Dat wil ik ook niet ter discussie stellen, maar het is niet ontworpen voor dit soort rampen waar corporaties, en hun huurders, nauwelijks invloed op hebben. Tegelijkertijd hoop ik natuurlijk dat we nog heel lang droge voeten houden.