“Het boek benadrukt de noodzaak van een kritische benadering bij het toepassen van fabrieksmatige bouwtechnieken, waarbij de focus niet alleen ligt op efficiëntie en kostenbesparing, maar ook op het behoud van culturele en esthetische waarden in de gebouwde omgeving. Palmboom moedigt ontwerpers, stedenbouwkundigen en beleidsmakers aan om samen te werken om de balans te vinden tussen innovatieve bouwmethoden en het creëren van hoogwaardige en aantrekkelijke leefomgevingen.”
En: “Wat dit boek echt onderscheidt, is Palmboom's vermogen om niet alleen de theoretische aspecten van ruimtelijke kwaliteit te bespreken, maar ook om praktische inzichten te bieden voor ontwerpers, beleidsmakers en stadsplanners. Hij adresseert uitdagingen en kansen op het gebied van duurzaamheid, leefbaarheid en identiteit, en illustreert hoe fabrieksmatige woningbouw niet alleen efficiëntie en kostenbesparing kan opleveren, maar ook ruimte biedt voor creativiteit en esthetiek.”
Dit is slechts een greep uit de vele ChatGPT antwoorden, die allemaal best goed ogen, maar nog niet ‘af’ zijn. Geheel in lijn met het pleidooi van Palmboom krijgt dit geautomatiseerde product pas inhoud, ziel en betekenis wanneer je daar met een persoonlijke noot variatie in aanbrengt. Terug naar Palmboom, de eerste zin: “Dit boekje heeft de strijdbaarheid van een pamflet: het is een dringend pleidooi om bij fabrieksmatig vervaardigde woningbouw niet alleen te letten op kwantiteit, kosten en snelheid, maar ook op een zo hoog mogelijke ruimtelijke kwaliteit.” Palmboom geeft met dit pamflet de aftrap voor de ontwikkeling van een breder kwaliteitskader. Uiteraard zijn er meer spelers in het spel: het Ministerie van BZK, de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en het College van Rijksadviseurs. De gesprekken zijn gestart en actualiteit en urgentie spreken voor zich.
Tot welk spel leidt deze ‘aftrap’? ‘Het pamflet legt de lat hoog’ is de tweede sportieve metafoor, meteen gevolgd de derde, er valt ‘nog een wereld te winnen’, die alle drie verwijzen naar de spannende wedstrijd die dit moet worden. Palmboom beschrijft hoe stereotypering van doelgroepen en gebouwtypen en vervolgens modulair bouwen leiden tot saaie, onbezielde gebouwen en openbare ruimtes. Bovendien blokkeert de stedenbouwkundige en architectonische vernieuwing. Hoe ontsnappen we aan dergelijke ‘technocratische dictaten’?
Palmboom blikt terug op de rijke Nederlandse traditie van sociale woningbouw van voor de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse ‘arme’ stempelstedenbouw. Hij trekt daaruit de les dat je eentonigheid en schraalheid kunt tegengaan door intelligent en creatief te variëren met bouwstenen en bouwvolumes. Hij geeft in heldere tekeningen weer hoe je dat kunt doen. Een paar voorbeelden: inspelen op onregelmatigheden op de bouwkavel en bijzondere punten zoals hoeken; de openbare ruimte vormen naar bewoners en variëren in vormen. In essentie allemaal simpele maar doeltreffende variaties binnen de hoofdvorm. Palmboom vertaalt dit in 10 prestatie-eisen voor fabrieksmatige bouwsystemen en illustreert dit met tekeningen over variëren in zichtlijnen op ooghoogtes, plinten, hoeken en – verder naar boven – gehele gevelbeelden, daken en toplagen. En dan vanzelfsprekend het samenspel daartussen. Een handboek stedenbouw in zakformaat, en dus, voor leken letterlijk handig. Het doet (voor stedenbouwers vanzelfsprekend) sterk denken Kevin Lynch ‘The Image of the City’ – en dat is ook het mooie, het verleidt wellicht ontwerpers om dat fraaie en nog steeds actuele boek er weer bij te halen. Ja, het is een (getekend) pamflet. En ja, opdrachtgevers en bouwers kunnen dit in hun zak steken!
Ik ben benieuw hoelang het duurt voordat OpenAI ook de beelden uit het boek van Lynch interpreteert  (de tekst kent ChatGPT al) en kan gaan ontwerpen.