42 2016/04-05 S+ROThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?Bankstellen voor vakantiehuisje op deVeluwe. Foto: William MooreWat doen we met het vakS+RO 2016/04-05 43ThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?antiepark?Mieke DingsGastredacteur/Bureau Dingesmieke@bureaudinges.nlMet een overschot aan vakantiepar-ken, worden de oude uit de marktgedrukt. Op sommige oudere parkenwemelt het van de sociale problemenen zitten gemeenten met de handen inhet haar. Maar ook elders begint hetoverschot aan parken steeds meervoelbaar te worden. Oplossingsrichtin-gen zijn al wel voorhanden of in iedergeval in ontwikkeling, maar wordennog maar mondjesmaat toegepast. Ditartikel biedt een inventarisatie vande stand van zaken, schetst mogelijkeoplossingen en deelt enkele meningendaarover. Het probeert antwoord tevinden op de vraag: wat doen we methet vakantiepark?Onbezorgdheid moesten ze ooit uit-stralen, vrolijkheid, de lichtheid van hetbestaan. Toch is dat niet bepaald heteerste gevoel dat je krijgt als je sommi-ge vakantieparken in Gelderland, Zuid-Brabant of Noord-Limburg bezoekt.De zwembaden liggen er verlaten bijen kapotte bankstellen domineren hetstraatbeeld. Hier huizen geen vakantie-gangers, maar mensen die elders geenwoning kunnen krijgen, zoals arbeids-migranten, armen, vluchtelingen of(ex-)criminelen.Het begon allemaal met de meestprachtige bedoelingen: nota's als `Doel-matige vacantie-accommodatie' (1950)en de `Structuurschets voor de open-luchtrecreatie' (1964 en 1966) moestenstedelingen een plek buiten de stadverschaffen, waar ze in de vakantiesde broodnodige compensatie kondenvinden en weer tot zichzelf kondenkomen. Ondernemers die ons hierin wil-den voorzien, konden vanaf eind jaren1950 rekenen op allerhande subsidies.Vakantieparken met huisjes van hoog-uit zestig vierkante meter verrezen, enwat waren we daar blij mee.Toen enkele decennia later bleek dathet vakantiepark zoals Sporthuis Cen-trum en Vendorado dat inmiddels >>44 2016/04-05 S+ROThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?ontwikkeld hadden, kon concurrerenmet de M?diterrannee en daarmeeNederland als vakantieland op de kaartzette, porde de rijksoverheid provinciesop om dit soort ondernemers met openarmen te ontvangen. Zelfs Friesland,de provincie die eigenlijk niets van ditsoort grote vakantieparken moesthebben, ging uiteindelijk onder dwangoverstag. Tegen een ge?rriteerde staat-secretaris van Economisch Zaken wasde provincie niet opgewassen.1Met alle gevolgen van dien. Ons kleinelandje telt inmiddels meer dan 1500vakantieparken, veel meer dan we ernodig hebben.2 En nog steeds komener nieuwe parken bij. Dat kan maar eending betekenen: oudere parken wordenuit de markt gedrukt, staan steedsvaker leeg en functioneren uiteindelijkniet meer zoals ze ooit bedoeld waren.Waarschuwingen voor deze `uitver-koop' zijn jarenlang in de wind geslagen.Al in de jaren 1990 riepen verschillendeorganisaties, waaronder het NationaalBureau voor Toerisme (NBT) gemeententevergeefs op tot een bouwstop vanvakantieparken. Steeds verrezen erweer nieuwe.Pas recentelijk is er meer aandacht voorhet overschot aan parken gekomen. Endat komt niet zozeer door de niet altijdeven fraaie aanblik van verouderdeparken of het grote ruimtebeslag vanzowel oude als nieuwe parken, maarvooral door de toenemende sociale pro-blematiek. Die maakt het overschot aanparken tot een nijpend probleem: geenenkele gemeente zit te wachten op cri-minaliteit, geluidsoverlast, prostitutieof schoolverzuim. Campings of vakan-tieparken als Fort Oranje in Zundert eneerder ook De Kern in Krachtighuizenfungeren als schrikbeeld voor de 25 tot30 procent van de parken die nu al metvitaliteitsproblemen kampen.`Het downlevelen van deze parken isbegonnen', zegt Molecaten directeurCees Slager. `En het product kan nogzeker vijf tot zes keer gedownleveledworden. In dat proces is er altijd welweer iemand die er toch weer brood inziet. Het begint met gebrek aan opvol-ging, vervolgens komt de permanentebewoning, daarna komen de arbeids-migranten en dan de criminaliteit. Endan gaat de grond van hand tot hand.Totdat op den duur helemaal niemandmeer iets met die grond kan. Dan zit jemet allemaal kleine Vinkenslagjes [be-rucht voormalig woonwagenkamp bijMaastricht, MD]. En dan ben je te laatom nog in te grijpen. Dat moeten we alssamenleving niet willen. Daarom is nuhet moment daar om het overschot aanparken aan te pakken'.3Veluwse aanpakVan alle gemeenten, regio's en provin-cies in Nederland die het overschotaan parken nu ? mede door toedoenvan de RECRON en diens toenmaligemedewerker Merlijn Pietersma ? inmeer of mindere mate op de radarhebben, is de Veluwe waarschijnlijk hetverst.4 Ergens is dat logisch: als een vanoudste vakantiegebieden van ons landen bovendien een gebied dat al spoe-dig `op slot' ging, telt de Veluwe veleoude, kleine vakantieparken, die al sneldoor de nieuwe uit de markt gedruktwerden. `Veluwe verliest greep op detoerist' kopte een krant al in de jaren1990.5 En dat kwam volgens die krantmede door gebrek aan ondernemer-schap: `Jarenlang was een traditioneelbedrijf met stacaravans best rende-rend. De problemen ontstaan pas als ermoet worden omgeschakeld. De meesteondernemers slagen er niet in dat metsucces te doen'.6 De parken waren enzijn ook relatief klein: zelfs nu nog isveertig procent van de in totaal 280parken op de Noord-Veluwe kleiner danvijf hectare. En dat terwijl volgens ex-perts minimaal tien hectare nodig is omduurzaam te kunnen ondernemen.7Toch waren het niet zozeer dit soortgeluiden, maar was het de huisvestingvan arbeidsmigranten ? en vooral devoortgang die minister Blok van Bin-nenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties(BZK) hier in 2013 mee wilde boeken ?die de benarde situatie van verschillen-de vakantieparken op de Noord-Veluweaan het licht bracht. Gebleken was dattachtig procent van de drieduizend ar-beidsmigranten in de regio in vakantie-parken in met name Putten en Olde-broek woonde; volgens Blok `a-typische'problematiek.8 De regio voelde zich ver-volgens genoodzaakt om de stand vanzaken rondom vakantieparken nu eensgrondig te gaan onderzoeken ?n aan tepakken, sloeg samen met de provincie,recreatieondernemers en organisatiesde handen ineen, nam planoloog enadviseur Rob van den Hazel in de armen startte het programma Vitale Va-kantieparken. De daadkracht bleek opzijn plaats te zijn: na grondig onderzoekbleek dat driekwart van de parken hetweliswaar nog prima deed, maar dateen kwart wel eens problemen had,waarvan zeven procent ? omgerekendongeveer twintig parken ? echt stevigeproblemen op het gebied van veiligheiden/of leefbaarheid. Dan ging het om eenpark als het eerdergenoemde de Kern,waar volgens kranten georganiseerdeautodiefstal, wapenbezit, prostitutie endrugshandel plaatsvonden.Op het moment dat deze percentagesbekend werden, had Vitale Vakantie-parken al gekozen voor een integraleaanpak, met zowel een sociaal, als eeneconomisch en ruimtelijk spoor. Ditom het hele proces van handhaven, in-noveren en transformeren van vakan-tieparken te kunnen begeleiden en deVeluwe zo weer tot een vooraanstaandvakantiegebied te kunnen maken. Oppapier klinkt dat allemaal uiterst lo-gisch, maar in de praktijk viel het uiter-aard niet mee om zoveel bestuurdersen ambtenaren op een lijn te krijgen,beleid te formuleren, instrumentente ontwikkelen en daadwerkelijk totactie over te gaan. Bovendien komener, sinds de provincie het programmadit jaar tot onderdeel van een van dezes Gelderse `gebiedsopgaven' gemaaktheeft en het daarmee VeluwebreedS+RO 2016/04-05 45ThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?Onder: Geslaagde transformatievan een kampeerterrein: ZorgerfBuiten-Land in Putten. Foto:Yvonnevan der LeestBoven: Rommelig vakantiepark inBrabant. Foto: William Mooregaat werken, nog veel meer bij. Van denHazel, die inmiddels fulltime program-maleider van Vitale Vakantieparken is:`Het organiseren van de noodzakelijkebesluitvorming is niet eenvoudig, somsis het net Europa in het klein'.9 Maar deregionale, integrale aanpak begint nuwel langzamerhand zijn vruchten afte werpen.Misschien is de mentaliteitsveran-dering daarvan wel de belangrijkste.Esther Heutink, wethouder in Ermeloen lid van de stuurgroep Vitale Vakan-tieparken: `Voorheen keken gemeentenstrak naar de regels om vooral aan tegeven wat er allemaal niet was toe-gestaan. Nu dragen we onszelf op omvanuit de ondernemer te redeneren.Wat heeft hij nodig om vooruit te ko-men? En hoe kunnen wij daar als over-heid dienstbaar aan zijn?'10 Inmiddelsheeft iedere gemeente een beleidsplanwaarin deze mentaliteit centraal staat.Per park maken ondernemer en over-heid nu een toekomstplan, conformhet motto `??n park, ??n plan'. Heutink:`De focus ligt veel meer op kwaliteit.Het is niet interessant hoe groot eenchalet mag zijn. Het gaat om het sti-muleren van goed recreatief onder-nemerschap.'11 Vitale Vakantieparkenheeft een kwaliteitsteam in het levengeroepen dat ondernemers daarbij kanhelpen. >>46 2016/04-05 S+ROThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?De KantoorKaravaan kan alsinspiratiebron dienen bij deherstructurering van vakantieparken.Sinds 2015 biedt deze werkplekken inde natuur aan. Foto: KantoorKaravaanEen instrument dat die focus op kwa-liteit zou kunnen bekrachtigen, is hetmomenteel nog in voorbereiding zijndeflexibele bestemmingsplan. Dat gaat uitvan het principe: hoe meer kwaliteit,hoe meer vrijheid. Indien een park opbeheer en ruimtelijke kwaliteit hoogscoort, krijgt de ondernemer maximalevrijheid om binnen de kaders van hetbestemmingsplan zelfstandig en snelte opereren. Denk dan bijvoorbeeld aangrotere vrijheid wat maatvoering vanhuisjes betreft of aan de mogelijkheidom bufferzones rond het park exten-sief te benutten. Scoort een park opbeide of een van beide aspecten laag ?bijvoorbeeld omdat het beheer enormversnipperd en slecht georganiseerdis ? dan krijgen de eigenaren beduidendminder vrijheid en gaan betrokkenenmet elkaar in overleg hoe het beheer,dan wel de ruimtelijke kwaliteit ver-beterd kunnen worden ? bijvoorbeelddoor de oprichting en professionalise-ring van een Vereniging van Eigenaren(VVE). Een nog op te richten revitalise-ringsfonds zou hen daarbij financieelkunnen ondersteunen.Voor parken die werkelijk geen toe-komst meer hebben als vakantiepark enwaarvan de ondernemers open staanvoor verandering, hebben de Techni-sche Universiteit Delft en de RadboudUniversiteit Nijmegen in opdracht vanVitale Vakantieparken en BZK, de me-thode `Huisvesting voor transformatie'uitgedacht. Deze methode gaat uit vanhet idee om uitgerangeerde vakantie-parken tijdelijk een huisvestingsfunctiete geven, in ruil voor uiteindelijke trans-formatie, zoals terugbrengen naar denatuur of heel soms omzetten naar eenandere functie.12 Hoewel deze methodenog niet in een algemene regeling isvertaald, is bij het toestaan van `polen-camping' De Kolthoorn in Putten mid-dels een tijdelijke omgevingsvergunningeen soortgelijke afspraak gemaakt. Hetkomt er op neer dat de ondernemer hieracht jaar lang arbeidsmigranten maghuisvesten, mits hij het terrein daarna,schoon van opstallen, voor het symboli-sche bedrag van 1 euro aan de gemeen-te aanbiedt.13 Uiteindelijk hoopt VitaleVakantieparken op deze manier eendeel van het overaanbod aan vakantie-parken uit de markt te halen.Om daarbij niet slechts afhankelijk tehoeven zijn van welwillende onderne-mers en eigenaren, maar ook zelf tekunnen handelen, werkt Vitale Vakan-S+RO 2016/04-05 47ThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?tieparken momenteel het idee van eenontwikkelingsmaatschappij uit. Diezou het mogelijk moeten maken omvakantieparken te kopen, te beheren,te herverkavelen, te vernieuwen enuiteindelijk weer, met de nodige beheer-garanties, uit te geven. Van den Hazel:`We denken daarbij vooral aan een sys-teem van erfpacht. Dat zorgt er tochvoor dat je als overheid beter grip kunthouden op kwaliteit'.14 Zo'n VeluwseRecreatie Ontwikkelings Maatschap-pij (VROM) zou vooral de complexereopgaven, zoals de herstructurering vanhet Tonselse Veld in Ermelo en Har-derwijk ? waar met twintig vakantie-parken en vierhonderd tot vijfhonderdeigendomsposities op slechts veertighectare anders geen beginnen aan is ?op gang kunnen helpen.`Nu is het moment!'Hoewel veel instrumenten nog inontwikkeling zijn, kwamen er voor dezomer al overheden uit verschillendewindstreken kijken en luisteren naarde voortgang van het programma.`Landelijke belangstelling voor VitaleVakantieparken', jubelde de website.Sommigen zijn zelf ook al met deherstructurering van vakantieparkenbezig, zoals de provincie Drenthe. Hierkunnen ondernemers al een paar jaarlang advies krijgen van het door hetRecreatieschap in het leven geroepen(ruimtelijke) kwaliteitsteam en het(meer op bedrijfsvoering gerichte)recreatie-expert-team. En plaveide degemeente De Wolden recentelijk de wegvoor de transformatie van verschil-lende parken tot normale woonwijken.Aan samenwerking tussen gemeentenontbreekt het echter nog en daarvoorkwamen ze dan ook kijken op de Velu-we. Andere overheden die de Veluwein de gaten houden, ontdekken hetprobleem pas net, zoals de provincieLimburg. De eerder aan de RECRON ver-bonden Pietersma rekende vanuit zijnhuidige rol bij ZKA, de provincie voordat zonder actief ingrijpen zeker vijftigprocent van de parken zal afglijden.Volgens beleidsmedewerkerYvonneKokkelkoren was dat belangrijk nieuws:`Zuid-Limburg doet het supergoed,maar in midden en noord hebben weeen probleem. Aan de provinciale cijferswas dat niet per se te zien'.15Wat probleemerkenning betreft, magde rijksoverheid zich volgens Pietersmaen Van den Hazel dan ook wel wat >>48 2016/04-05 S+ROThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?meer uitspreken. De aandacht voor hettoch verschillende malen aangekaarteoverschot aan vakantieparken en debijbehorende problematiek, was en isnog steeds gering.16 Van den Hazel: `Totnu toe is het werken aan oplossingenvooral een aanpak die door gemeen-ten en provincies wordt opgepakt. Oponderdelen is er wel sprake van eengoede samenwerking, bijvoorbeeld methet ministerie van Veiligheid en Justitieof BZK, maar er is op nationaal niveaunog niet sprake van een integraal be-leid'.17 Niet dat hij een landelijk actieplanverwacht. Dat zou gezien de regionaleverschillen ? zo is de dynamiek aan deZeeuwse kust vele malen groter dan inhet Drentse achterland ? volgens hemzelfs niet werken. Maar meer aandachtvoor de problematiek en enige hulp bijde lokale uitvoering in de vorm van ken-nisondersteuning, aanpassing van wet-en regelgeving, mogelijk in de toekomstzelfs aanpassing van fiscale regelsof oprichting van ? eerder ook doorPietersma bepleite ? saneringsfondsen,zou volgens hem niet verkeerd zijn.Daarmee kan de rijksoverheid voorko-men dat iedere regio het wiel opnieuwuit gaat vinden.Slager heeft hogere verwachtingen. Hijvindt het na het `zoveelste praatgroep-je' tijd voor echt ingrijpen. Daarin moetde rijksoverheid volgens hem het voor-touw nemen. Slager: `Er moet een re-geringscommissaris voor dit probleemkomen. Die net als Wim Kuijken bij hetDeltaprogramma over alle andere zakenheen zegt: nou gaan we 't aanpakken.Want nu kun je er nog iets mee. Zolangde financi?le sector nog grip heeft opdie parken, kun je met mandaat en geldnog van alles doen. Maar o wee als datafloopt. Dat zou de sector niet moetenwillen, de overheid niet, de bankiersniet, dat zou de hele samenleving nietmoeten willen. En het is nog niet hardgenoeg over de b?hne gebracht. Datis het probleem.'18 Volgens Slager isrijksaandacht cruciaal om de financi-ele sector in beweging te krijgen. `Hetprobleem is: wij kunnen wel van alleswillen maar er zit een speler in het veld,die in ieder geval een aantal sleutels inhanden heeft. En dat is de financi?lesector. De banken draaien aan bepaaldeknoppen waardoor het in onze sectorwel of niet goed kan gaan. Zij hebben? met volop uitstaande hypothekenbij vakantieparken ? ook vuil in hunruif maar zijn vooralsnog te risicomij-dend om dit aan te pakken'.19 Wat hembetreft zou de rijksoverheid, net zoalseerder bij de binnenvaart, met bankeneen convenant moeten sluiten om hetoveraanbod actief uit de markt te ha-len. `Nu is het moment!'20Ondertussen moeten verschillende on-dernemers op de Veluwe nog een beetjewennen aan hun nieuwe, aanvankelijknatuurlijk onbedoelde, voortrekkers-rol in de vakantieparkenwereld. Hetis een rol die hen ? gezien de jaren-lange relatieve stilstand ? enigszinsontgroeid is. Van den Hazel: `Na eenaarzelende start komen er steeds meerinitiatieven van ondernemers, maarook van verenigingen van eigenaren dietransformatieplannen hebben. Naastde gerealiseerde, namelijk huisvestingvan arbeidsmigranten in de Kolthoornen opvang van zorgbehoevenden inZorgerf Buiten-Land, zijn er al initiatie-ven gericht op het cre?ren van nieuwewoongebieden, het transformerenvan de recreatiebestemming naarnatuur en landbouwgrond. Maar er isnog een lange weg te gaan'.21 Vanuithet programma wordt ook nagedachtover vernieuwende concepten zoalsmoestuinparken, klusparken en pauze-woningparken. Concrete initiatieven indie richting liggen er echter nog niet. Inzekere zin blijft de Veluwe toch gewoonde Veluwe. En misschien is dat ? geziende complexiteit en lange adem van ditproject ? maar goed ook. Want zodrade flexibiliteit er is en de regelingen eninstrumenten klaar staan, zijn hippeconcepten als tiny house parken ofstilteparken voor overprikkelde yuppenuiteindelijk snel genoeg in te vliegen. Noten1 Het ging om Piet Bukman: `Bukman hekeltFries toeristisch beleid', LeeuwarderCourant, 26 juni 1990.2 Volgens het Centraal Bureau Statistiek(CBS) beschikt Nederland in 2016 over1505 `huisjesterreinen'. Waarbij zedeze definieert als `een terrein meteen aantal zomerhuisjes, stacaravans,(vakantie)bungalows of (vakanti)appartementen, die hoofdzakelijk voorverhuur door de exploitant of beheerdervan het complex beschikbaar zijn.Appartementen die verhuurd wordenmet hoteldienstverlening, worden nietals huisjescomplex beschouwd maar als(appartementen)hotel. Appartementenzonder hoteldienstverlening, die vaakdeel uitmaken van een groter gebouw,worden beschouwd als bungalow ofzomerhuisje. Deze tabel hanteerteen ondergrens van minimaal tienslaapplaatsen voor deze accommodaties'.CBS StatLine, `Logiesaccommodaties;capaciteit, accommodaties, bedden, regio',12 augustus 2016, www.statline.cbs.nl.3 Interview met Cees Slager, 15 april 2016.4 Merlijn Pietersma kaartte hetoveraanbod in 2012 uitgebreid aan.Zie: Merlijn Pietersma, `Hervorming inverblijfsrecreatiesector', Vrijetijdsstudies,nummer 1/2, jaargang 30, 2012, pp. 50-54.De RECRON organiseerde vervolgensverschillende sessies en werkgroepenover dit onderwerp.5 Ger Dijkstra, `Veluwe verliest greep optoerist', Nieuwsblad van het noorden, 13juni 1991.6 Th. Geurts van VVV Gelderland in: GerDijkstra, `Veluwe verliest greep optoerist', Nieuwsblad van het noorden, 13juni 1991.7 Uitspraak van Rob van den Hazel in: Toonvan der Stappen, `Kwaliteitsslag voor deVeluwse verblijfsrecreatie', DriestedenBusiness, nummer 1, 2016, pp. 22-25, p. 22.8 Kamerbief `Voortang huisvestingarbeidsmigranten', 1 oktober 2013.Kamerstuk Tweede Kamer 2013/2014,29407, 176.9 Inter view met Rob van den Hazel, 6 mei2016.10 Toon van der Stappen, `Kwaliteitsslagvoor de Veluwse verblijfsrecreatie',Driesteden Business, nummer 1, 2016, pp.22-25, p. 22.11 Toon van der Stappen, `Kwaliteitsslagvoor de Veluwse verblijfsrecreatie',Driesteden Business, nummer 1, 2016, pp.22-25, p. 22.12 Het door Erwin van der Krabben enHerman de Wolff geschreven essay`Re-creatie door arbeidsmigratie', maartS+RO 2016/04-05 49ThemaVrij!Wat doen we methet vakantiepark?NNunsp tpeet> 8.000 plaatsenvoor wisselende verhuurlegenda23341210588312 812739512691231 17211381529 55314 83 12505610%12%16%62%2%16%47%35%26344517528034 campings26 minicampings45 park/campings175 vakantieparkentotaal 280 terreinen24%5%9%91%27%73%4%40%56%20%20%60%16%1%60%goedvoldoendematigslechttoekomstverwachting bedrijfsresultatenplannen voor het bedrijf4%25.000 - 100.000euro0 - 25.000euro100.000 - 250.000euro> 250.000euro67%23%12 3+Oldebroek HeerdeEpeElburgNunspeetHarderwijkErmeloPutten HattemMaar liefst 120 terreinen hebben een kleinschalig aanbod.Kenmerken zijn:? kleiner dan 5 hectare? minder dan 50 eenheden? 65 % van deze terreinen zijn vakantieparken? in het algemeen geen tot weinig toeristische verhuur? gemiddeld meer permanente bewoning? het investeringsniveau is over het algemeen laag? bijna de helft genereert een hoofdinkomen? weinig werkgelegenheid? biedt weinig voorzieningende ondernemers zien deze trends:44%24%8%24%op dezelfde voet verderkwaliteit verbeteren zonder uit te breidenplannen om uit te breidenhet bedrijf binnen vijf jaar verkopen of stoppenconcentraties van terreinenterreinboswaterbebouwde komgemeentegrensvakantieparkpark met bungalows, chalets en/of stacaravanspark/campingpark met zowel bungalows, chalets en/of stacaravans?n plekken voor caravans, tenten, camperscampingterrein met plaats voor caravans, tenten en campersminicampingkleinschalig kampeerterrein bij een woning of boerderijvaak alleen open in hoogseizoenbeperkt aantal verblijfseenhedenprijsbewuste consument kritische consumentmeer luxe en comfortleefstijlenonder degasten,gekozen doorondernemers:rustig groengezellig limeingetogen aquauitbundig geelcreatief en inspirerend roodondernemend paarsstijlvol en luxe blauwkan niet kiezen4.000 bungalows/huisjes in totaal1.500 voor wisselende verhuur500 voor eigen gebruik2.000 zowel voor verhuur als eigen gebruik+/-+/->> 10.000 jaarplaatsenvakantieparken8%50%42%type gasten in %park/campings campings minicampingsgem. 3,7 fteper park/campinggem. 1,8 fteper campinggem. 1,2 fteper minicampinggem. 1,3 fteper vakantiepark20% van debedrijven wellidmaatschap RECRON:18% van de bedrijvengoed voor 42% van de accommodaties80% van debedrijven nietsamenwerking marketing:typebedrijven in %accommodaties/staanplaatsenper bedrijfstype in %aantalbedrijventoeristische gastenvaste gastenoverige gastenmate van uitpondingvolledig: 20%niet/beperkt: 70%algeheel beeld:? veel kleine parken met weinig fte? 8 grote parken (> 10 fte),waarvan 6 park/campingsde gemiddelde leeftijd van deNoord-Veluwseverblijfsrecreatieondernemergemiddelde omvang vakantiepark:landelijk: ca. 290 verblijfseenhedenNoord-Veluwe: 50 eenheden50jaarde ondernemers zijnpositief over de toekomstseizoenswerkgelegenheid:? 25% biedt seizoenswerk? 14% biedt 1 fte of meer? bij bedrijven > 150 eenheden64% < > 36%waarvan maar 7% beschikbaaris voor wisselende verhuurruim 400 fte op de Noord-Veluweverblijfsrecreatie noord-veluwe in beeldtype gasten per bedrijfstypewerkgelegenheidhoofdactiviteit versus nevenactiviteitsamenwerkingconcentraties terreinen per gemeentesoorten accommodatiestrends in vraag en aanbodhoe kijkt de ondernemer naar het bedrijftype bedrijvengemiddelde investering over de periode 2011-2016kleinschalig aanbod is opvallend voor de noord-veluweaantal terreinen naar gemeente en type bedrijfUitgaveRegioNoord-Veluwe?2014OntwerpStudioIlvaOnder: De Kolthoorn in Putten mag dekomende acht jaar arbeidsmigrantenhuisvesten. Daarna wordt hetbosgebied. Foto: Vitale VakantieparkenDe (soms penibele) stand van zakenvan vakantieparken op de Noord-Veluwe in 2014. Beeld: regio Noord-Veluwe Vormgeving: Studio Ilva2014, is te downloaden via de websitevan Vitale Vakantieparken: www.vitalevakantieparken.nl.13 Zie onder andere bestemmingsplanKolthoornseweg 12 via www.ruimtelijkeplannen.nl.14 Interview Van den Hazel, 6 mei 2016.15 InterviewYvonne Kokkelkoren, 12 mei2016.16 Overigens is naar aanleiding van hetpleidooi voor een herverdelingsfondsdoor de RECRON in 2012, wel een doorEZ ondersteunde (kleine) pilot inZeeuws-Vlaanderen gestart. Het `fondsverblijfrecreatie Zeeuws-Vlaanderen', dateen staker financi?le voordelen en eeninnovator financi?le ondersteuning biedt,wordt momenteel met een casus in Sluisgetest. Meer info hierover op de websitevan Impuls Zeeland: www.impulszeeland.nl.17 Interview Van den Hazel, 6 mei 2016.18 Interview Slager, 15 april 2016.19 Interview Slager, 15 april 2016.20 Interview Slager, 15 april 2016.21 Interview Van den Hazel, 6 mei 2016.