Recensies

Slim zand

do 30 jan 2020

Als lector de Ondernemende Regio in de Brainportregio Eindhoven was het lezen van Slim zand sowieso al verplichte kost. Het verhalende boek gaat over de intrigerende impact van globalisering, aan de hand van booming bedrijf ASML, op het soort gemeente waar gemiddeld de meeste Nederlanders wonen.

Op een prettige, soms terecht kritische manier beschrijft Van den Boomen de haast bizarre kloof tussen een ‘gewone’ gemeente als Veldhoven en ASML dat vol in de schijnwerpers staat van de big five van de technologie: Alphabet, Amazon, Apple, Microsoft en Facebook. Veldhoven krijgt opeens te maken met een haast buitenaards bedrijf en een nieuw geloof dat wordt getypeerd als dataïsme; niet langer vormt God of de mens het ijkpunt, maar zijn het data.
In andere recensies lag de nadruk op het dreigende isolement van expats. Maar na het lezen van Slim zand, blijft bij mij juist de boodschap voor de Brainport Nationale Actieagenda hangen. Het voorzieningenniveau van Brainport Eindhoven, en Veldhoven in het bijzonder, moet omhoog. Van den Boomen merkt fijntjes op dat de bibliotheek van Veldhoven de meest internationale plek in de gemeente is. De auteur wijst op het belang voor expats van voorzieningen zoals scholen, bibliotheken en verenigingen, en op kwalitatief hoogwaardige openbare ruimte met aandacht voor onder meer sport en ontmoeten. Gelukkig lijkt de gemeente Veldhoven dit laatste te erkennen, maar binnen de Nationale Actieagenda is dit onderbelicht. Ik hoop dat regionale bestuurders na lezen van Slim zand nog eens goed nadenken over bezuinigingen op maatschappelijke voorzieningen. Eveneens agendeert Van den Boomen het onaantrekkelijke gekunstelde centrum van Veldhoven als actiepunt. De typering rotte kies laat weinig aan de verbeelding over. Deze zin zegt alles: “juist in het centrum van de global village zal in toenemende mate de onderkant van regio zichtbaar worden”.
Uitdaging voor de regio is de grote onzekerheid en extreme dynamiek rond ASML. Het bedrijf lijkt zich teveel te laten leiden door korte termijn beleid. Een tweet van Trump kan al leiden tot een andere ruimtevraag. Impliciet beschrijft Van den Boomen overigens wel dat ASML onderdeel is van het regionaal ecosysteem van bedrijven en hier ook afhankelijk van is. De term footloose is daarom niet op zijn plaats. Mooiste quote van dit boek is de grote betrokkenheid van een schooldirecteur bij de regio: “Ik doe dit niet voor ASML, maar de regio heeft wel een grote verantwoordelijkheid om zich als de sodemieter aan te passen”.