‘Oud water in de nieuwe tijd’ is een ode aan het water dat we (meestal) niet zien en horen. Dit ecohydrologische werk over grondwater in de Hunzevallei draagt belangrijke boodschappen uit: vul grondwatervoorraden aan, geef ondergrondse waterstromen ruimte en zorg voor schoon grondwater.

In het verleden kende het toenmalige brede Hunzedal een krachtige kwelstroom van schoon grondwater. De natuurlijke hoogteverschillen brachten het grondwater toen vanzelf naar de oppervlakte. Maar door het afgraven van de veengebieden, kanalisering en het ontginnen van de heidegronden in de afgelopen eeuwen is het reliëf veranderd en zijn de ondergrondse waterstromen verstoord. Tegenwoordig stroomt grondwater vaak naar lager gelegen (vervuilde) landbouwsloten. Op meer plekken in de Hunzevallei is het kwelwater verdwenen; het (oude) schone grondwater welt simpelweg niet meer op. De gevolgen hiervan zijn verstrekkend. Door het verleggen, verdringen en verlagen van grondwaterstromen heeft de natuur ernstige schade geleden. Voor veel planten is opwellend schoon grondwater immers van levensbelang.

In ‘Oud water in de nieuwe tijd’ laten de auteurs meermaals overtuigend zien hoe menselijke ingrepen in de Hunzevallei de grondwaterhuishouding ingrijpend en soms blijvend veranderd hebben. De auteurs pleiten dan ook voor hydrologisch herstel. In de afgelopen decennia zijn al diverse herstelmaatregelen in de Hunzevallei genomen, zoals de verschraling van de bodem, de vernatting van de veengronden en het opnieuw laten meanderen van rivieren. Het hoofdstuk over de Drentsche Aa biedt een boeiend overzicht van de voortgang van hydrologisch herstel. In dat gebied begon men met het verbeteren van het bodemleven, maar pas toen deze maatregelen werden gecombineerd met aanpassingen aan het watersysteem – zoals de vernatting van de heidevelden en het minder diep maken of dichtgooien van sloten – begon de natuur zich op veel plekken te herstellen. Toch waren de maatregelen niet overal in de Drentsche Aa even succesvol, wat de diversiteit en complexiteit van het ecosysteem onderstreept. Een belangrijke aanbeveling uit het boek luidt dan ook: “behandel ongelijke gebieden niet gelijk”.

Hoewel het boek als een waarschuwing leest, laten de auteurs de lezer hoopvol achter. Aan het einde wordt een inspirerende toekomstvisie voor een duurzamere Hunzevallei geschetst. Het regenwater infiltreert weer in de hoge zandgronden en in de lagere venige gebieden, de grondwaterstanden stijgen, het kwelwater keert terug en de biodiversiteit bloeit weer op. De boodschap is overtuigend: een duurzame(re) omgang met grondwater is zeer goed mogelijk. Dit vereist echter wel een diep besef en verstand van het hydrologische systeem – van kwel- en grondwaterstromen tot de samenstelling van het grondwater en de doorlaatbaarheid van de verschillende grondlagen – bij ruimtelijke (her)inrichtingen. Het epiloog leest dan ook als een dringende oproep aan ruimtelijke ordenaars en bestuurders: laat de problematiek je ter ore gekomen en benut de beschikbare kennis over het grondwatersysteem.

‘Oud water in de nieuwe tijd’ is een buitengewoon informatief boek. Het is verplichte kost voor iedereen die roept dat de water- en bodemsystemen sturend moeten zijn in de ruimtelijke ordening.