De wet VTH is het resultaat van een traject waarin door de Rijksoverheid, het IPO en de VNG meerdere jaren nauw is samengewerkt om de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving van milieuregels beter te organiseren.

Het rapport van de commissie Mans in 2008, waarin werd geconcludeerd dat milieutoezicht en handhaving in de praktijk niet altijd goed georganiseerd was, vormt de aanleiding voor deze wetswijziging. De provincies, gemeenten en de rijksoverheid hebben sinds 2008 gezamenlijk gewerkt aan vernieuwing van het stelsel van vergunningverlening en handhaving op milieugebied. Van de 29 omgevingsdiensten zijn er zes gespecialiseerde omgevingsdiensten aangewezen om toezicht te houden op complexe en risicovolle bedrijven in heel Nederland, zoals de chemische industrie.

De wet regelt dat een basistakenpakket op milieugebied voortaan door de omgevingsdiensten wordt uitgevoerd. Gemeenten en provincies blijven wel bevoegd gezag voor deze taken, maar door de bundeling van de uitvoering van de taken en deskundigheid bij de omgevingsdiensten die een hele regio bestrijken, wordt de kwaliteit verbeterd. De wet legt tevens vast dat provincies en gemeenten voorschriften over de gewenste kwaliteit van de vergunningverlening en handhaving van hun milieutaken moeten opnemen in verordeningen. Ook zijn er bepalingen opgenomen over informatie-uitwisseling en samenwerking tussen onder andere provincies, gemeenten, waterschappen, Openbaar Ministerie en de politie bij de uitvoering en de handhaving van milieuregels.