Recensies

De stad

di 9 jul 2024

Er zijn al veel boeken over Amsterdam geschreven. De roerige geschiedenis van de stad leent zich voor het vertellen van verhalen: De beginselen van een stad in de moerassige delta op een dam in de Amstel, de gouden eeuw die de stad tot ongekende welvaart bracht, de tolerante houding die de stad tot een smeltkroes van mensen en geloven maakte. Maar daarna werd het stil, en raakte de stad langzaam uit beeld - en in verval.

In ’De stad’ van Marcel van Engelen lezen we hoe de verkrotte, leeggelopen stad vanaf 1980 weer opkrabbelde. In 11 hoofdstukken leren we mensen kennen die zich inzetten voor buren, gebouwen en wijken. Dick Hemrika, de betonvlechter uit de volkswijk Kattenburg, waar mensen blij waren een gezonde woning toegewezen te krijgen, al ging de oude wijk tegen de vlakte. Of wethouder Michael Vlis, die de stadsvernieuwing op de agenda kreeg – een overwinning van de ‘kleinschaligen’ op de ‘grootschaligen’, die hele wijken wilden afbreken (en dat voor een deel ook gedaan kregen) voor autowegen en metrolijnen. Of de stenen gooiende kraker Theo van der Giesen, die de baas van de hele Staatsliedenbuurt werd, en het clubje strijdbare jonge mensen – verenigd in ‘De Sterke Arm’ die de sloop van de Dapperbuurt tegenhielden. We kijken door de ogen van deze mensen naar de stad in transitie, zien net als zij waar de kansen lagen en zien de stad stap voor stap zich ontwikkelen. De geschiedenis krijgt een persoonlijke vertelstem – het voor mijn gevoel meest onderscheidende element van dit boek.
Van Engelen heeft tientallen hierbij betrokken politici, activisten, kunstenaars, bewoners, architecten, onderzoekers, volkshuisvesters en ondernemers gesproken. Hun verhalen, onderbouwd met heldere cijfers en feiten, geven boeiende inkijkjes in de transitie van de stad: belicht aan de hand van voorbeeldprojecten, die staan voor telkens een nieuw tijdsgewricht. Het boek eindigt in het nu, een tijdperk waar massatoerisme en onbetaalbaarheid van woonruimte de stad tot een ‘short stay’ locatie maken. Net als zo vaak in de geschiedenis van de stad zijn we op een punt aangekomen, waar met moed en wijsheid bijgestuurd moet worden door mensen die de handschoen oppakken. De voorbeelden in dit boek laten zien dat dat kan.