Weet u hoeveel bestemmingsplannen er zijn in ons land? Dat zijn er ongeveer 19.500. Aangezien we op dit moment 388 gemeenten hebben, betekent dit dat elke gemeente gemiddeld ruim 50 bestemmingsplannen heeft. Met de omgevingswet gaat dit aantal op termijn terug naar 1 omgevingsplan per gemeente. Het zijn slechts getallen, en strikt genomen kan je uiteraard ook in een omgevingsplan elk perceel apart blijven bestemmen en voorzien van tal van vereisten en voorschriften. Maar toch, ga er maar aan staan. Ambtenaren, adviseurs, politici en wethouders met wie ik deze getallen deel, kijken me dan ook vaak vol ongeloof aan. Veel gehoorde reacties: “dat kan toch nooit”  of  “hoe doen we dat in hemelsnaam”.

Begrijpelijke reacties, vaak ingegeven op de complexiteit en plandichtheid van het huidige stelsel. Men probeert als het ware te doorgronden hoe je – in een lineair proces – tot zo’n geweldige reductie in het aantal  plannen kunt komen. Mijn advies is dan: niet doen. Begin juist met de vraag: wat speelt er aan opgaven, wat zijn onze ambities en wat hebben we dus met elkaar te regelen en hoe komen we daar?

Ik geloof in de kracht van de dialoog, zo gaf ik al aan. Nu staan 19.500 bestemmingsplannen die dialoog in de weg. Geen burger snapt nog hoe besluiten over de leefomgeving tot stand komen. Ik ben niet naïef, ook een dialoog leidt lang niet altijd tot overeenstemming en gedragen besluiten. Belangen zullen blijven botsen, ook onder de Omgevingswet. Wel biedt de Omgevingswet de kans om de dialoog over kwaliteiten en ambities weer centraal te stellen in ons vakgebied.

Een voorbeeld: menige gemeente heeft ambities op het terrein van de energietransitie. Gelijktijdig lopen initiatiefnemers in zo’n zelfde gemeente keer op keer op tegen gedetailleerde bestemmingsplannen die een bio-vergister, zonnepark of windmolen onmogelijk maken. Dat is onder de Omgevingswet verleden tijd, althans, als de overgangstermijn van 10 jaar erop zit. Je kunt in een omgevingsplan immers niet èn ambitieus zijn als het gaat om CO2-reductie èn vervolgens nergens ruimte geven voor de concrete invulling hiervan. Je zult dus de dialoog aan moeten en ontdekken waar het pijn gaat doen, waar niet en waar (on)mogelijkheden zijn. Nu geven per gemeente vaak tientallen bestemmingsplannen het antwoord en vormen die als het ware een vluchtroute om bij concrete initiatieven keer op keer niets te hoeven doen.

In 1 omgevingsplan per gemeente kan dat niet meer. Het gaat nog even duren, maar vluchten kan niet meer, ik zou niet weten hoe, en dat is maar goed ook!