Media jaren negentig werd er veel geklaagd over de gesloten opererende overheid, traditioneel, hiërarchisch en met gefixeerde eindbeelden en blauwdrukken. Anderen klaagden juist over de open aanpak van de overheid, er zouden te veel mogelijkheden zijn om eindeloos mee te praten waardoor er veel onzekerheid ontstaat over de uitkomsten van de besluitvorming.  En vanuit zulke verschillende beelden over de kwalen bestaan er uiteraard verschillende opvattingen over hoe het beter kan:

Besluitvorming te gesloten? Open de luiken;
Besluitvorming te open? Dicht die deur.

In twintig jaar is de wereld er ondertussen niet simpeler op geworden. Wie had toen kunnen bedenken dat de grootste hotelketen van de wereld zelf geen vastgoed zou bezitten. Nieuwe technologie en de netwerksamenleving zorgde voor nieuwe verbindingen, een verdere globalisering, maar tegelijk ontstonden ook ‘bubbels’, waren er winnaars en verliezers. Het gaat niet meer zoals het ging en het komt ook niet meer vanzelf allemaal goed. De samenleving is steeds minder wetmatig geworden en chaos meer de standaard. Kortom, de toekomst is niet meer wat het geweest is! We begrijpen er niet veel meer van (maar dat zeggen we liever niet hardop).

En in die context staan we gezamenlijk voor grote opgaven zoals de energietransitie, circulair bouwen en de klimaatadaptatie. De uitdagingen zijn gigantisch en kant-en-klare oplossingen zijn niet voorhanden. En al die opgaven moeten hun plek vinden in de ontwikkeling en transformaties van gebieden, locaties en gebouwen. Niet meer sec het bouwen van huizen of het inrichten van plekken. We weten ook dat de grote opgaven vragen om een samenhangende aanpak. Hoe gaan we dat enigszins georganiseerd doen?

De grote opgaven kennen allen een ruimtelijke impact. Voor het inpassen, combineren en verbinden van deze opgaven is ruimtelijke ordening cruciaal. De ruimtelijke ordening regelt wat op sommige plekken wel kan en op andere niet. Niet door dit van bovenop op te leggen, maar een robuuste aanpak waar de kwaliteit van interacties voorop staat. Met cross-overs tussen disciplines en meer ruimte voor gefaseerde en kleinschalige ontwikkelingen en oplossingen. Dit vergt een fundamenteel andere samenwerking tussen overheden, marktpartijen en inwoners. Vertrouwen, hoe cliché ook, vormt het sleutelwoord, in elkaar, in relaties en met passie. Samenwerking in een vrije ruimte waarin een (deels) nieuwe coalitie van mensen met elkaar komen tot vernieuwende initiatieven die een kans krijgen. Soms verliezen we de mens achter al die abstracte discussies over processen, ‘governance’ en instrumenten over de aanpak van de grote transities een beetje uit het oog. Vergeet niet dat de succes van een project of gebiedsprogramma veelal te herleiden is tot de mensen die daaraan werken en de kwaliteit van hun interacties. Wie de beweegredenen en nuances van de ander begrijpt, kan dingen beter plaatsen en mogelijk dichter bij elkaar brengen. Cruciaal om samen tot oplossingen te komen.