Recensies

Pontsteiger als thriller

do 30 jan 2020

Dat de crisis soms ook een goede corrigerende functie heeft gehad, laat het uiteindelijke ontwerp van het gebouw Pontsteiger in de nieuwe Amsterdamse wijk Houthaven zien. Het oorspronkelijke plan was om het iconische gebouw van gouden bakstenen te voorzien. Dat heeft het ? tot teleurstelling van supervisor Sjoerd Soeters ? in de roerige geschiedenis van twaalf jaar projectontwikkeling niet gehaald. En dat is maar goed ook, want het zou een al te protserige poort opgeleverd hebben van een stad waar de betaalbaarheid tegenwoordig stevig onder druk staat. Het neemt overigens niet weg dat op de bovenste verdieping een peperduur penthouse is gevestigd. Horecatycoon Won Yip haalde met de aankoop het landelijke nieuws. In die zin is de gevel toch een facade van hetzelfde probleem.

Of een dergelijk genre bestaat weet ik niet maar als er iets als een projectontwikkelingsthriller is, dan gaat dat op voor Nicole Baartmans Ponsteiger. Een reconstructie, geschreven in opdracht van architecten Arons en Gelauff. Op levendige wijze beschrijft Baartman aan de hand van gesprekken met de meeste hoofdrolspelers hoe de crisis de voortdurende donkere wolk boven het project is geweest. Daarbij is vooral interessant hoe het spel van projectontwikkeling gespeeld wordt: soms met hart voor het project of de plek, maar altijd met geld als voornaamste factor.
Het is tien jaar later bijna niet meer voor te stellen dat oorspronkelijk drie woningcorporaties – De Key, Ymere en Rochdale – niet alleen het Pontsteigergebouw, maar de gehele Houthaven zouden ontwikkelen. Om daar ook een aanzienlijk deel vrije sectorwoningen te realiseren. De ontwikkelpoten van de corporaties kregen die positie vanwege de belofte de naastgelegen Spaarndammerbuurt op te knappen en een – sociale – verbinding tussen oude en nieuwe wijk te maken. Van dat laatste is (nog) weinig terechtgekomen. Door de economische crisis en de schandalen in de corporatiesector was de voorname rol van de corporaties overigens al snel uitgespeeld in de Houthaven. Nadat ook de pogingen van een ontwikkelaar die seniorenwoningen in de hoogbouw wilde realiseren, waren mislukt, trok aannemer en ontwikkelaar De Nijs uit Warmenhuizen het project naar zich toe. Met een paar slimmigheden konden de bouwers het project toch nog realiseren. En het verbaast niet dat de crisis – achteraf – een zegen voor de ontwikkelaars is geweest; met lage bouwkosten in de crisis en de verkoop van de woningen daarna. Never waste a good crisis is dan ook een gevleugelde uitspraak in het boek. Voor mij zal Pontsteiger na het lezen van dit boek altijd een gouden gloed hebben.