Voor hier niet nader te ontsluieren activiteiten was ik een lang weekend in Berlijn. Daar logeerde ik [mea culpa, via AirBnB] in een appartement in Tiergarten, het grote stadspark middenin Berlijn. Dat was bijzonder. Niet vanwege de vele twitterende mussen en mezen die rondom de woning druk bezig waren, maar vanwege de rust op nog geen tien minuten lopen van de drukke Kurfürstendamm. En vanwege de oorsprong van het appartement. Dat is onderdeel van 239 appartementen, verdeeld over acht losstaande gebouwen, al waren het villa’s. Die zijn daar in de jaren tachtig gebouwd in het kader van de IBA, de Internationale Bau Ausstellung Berlijn.
De IBA was een sterk op woningbouw gericht stimuleringsprogramma, aangestuurd door internationale architecten en fiks gefinancierd vanuit de West-Duitse overheid. Doel was om West-Berlijn na twee grote wereldoorlogen en een Koude Oorlog zowel architectonisch als programmatisch te ‘helen’. De IBA-aanpak heeft pareltjes aan architectuur opgeleverd in heel West-Berlijn, zowel in Tiergarten, Tegel als in Kreuzberg.
Wat is er nu zo bijzonder aan die IBA? Wij kennen in Nederland toch ook gewoon goeie stadsvernieuwing hoor ik u denken? En die heeft toch ook heel veel successen opgeleverd? Zeker, maar die jaren zeventig en tachtig-stadsvernieuwingsarchitectuur moet het vandaag de dag vaak ontgelden. Ze zou lelijk zijn, niet passen in het straatbeeld, afwijken van wat er nu gebouwd wordt en een armoedige uitstraling hebben. Makkelijk, om met de standaard van nu en de waan van vandaag projecten van vroeger te beoordelen. Alsof je tegen je oudste kind zegt: jij bent niet gelukt en lelijk want je jongere broertje is knapper, vlotter en hipper. Waar je dan als ouder direct uit de ouderlijke macht zou worden ontzet is dat bij meningsvorming over stadsverniewingsarchitectuur niet zo. Nu is geschiedenis geen sterk ontwikkeld vermogen onder de Nederlanders, laat staan het leren van.
Destijds was het flink vooruitstrevend om op die manier aan de stad vorm te geven en te bouwen. Met minimale budgetten zijn zeer goeie, functionele plattegronden ontstaan die zeer flexibel zijn te gebruiken. Kom daar tegenwoordig maar eens om, in je ‘loftstudio’ van 28 vierkante meter, of de standaard ontwikkelaarsplattegrond met weuken (= zo’n woonkamer met keukenblok in één). Met de gedachte aan hoe er nu vooral snel, standaard en met weinig toekomstwaarde wordt gebouwd, werd ik er licht weemoedig van. Nog weemoediger werd ik bij de gedachte aan de 100.000 woningen die nog op het programma staan om uit de grond gestampt te gaan worden. De weemoedigheid verdween niet toen ik mijn tijdelijke Berlijnse adres nog eens goed bekeek. Keurig onderhouden, geen spat veranderd, prachtige beplanting rondom die er uitstekend bijstond. Het kan; toekomstbestendig bouwen. Deze postmoderne Berlijnse architectuur - de smaak van het volk - stond er na dertig jaar nog steeds stralend bij, al was het gisteren opgeleverd. Alleen de plattegrond was om te huilen zo slecht.
Vincent Kompier werkt als projectleider bij Architectuur Lokaal en is daarnaast actief als zelfstandig publicist en onderzoeker.
Reacties