Recensies

Huilende bruiden

di 29 okt 2024

Veel herenboerderijen in de provincie Groningen, gebouwd in de bloeitijd van de Graanrepubliek, zijn na aardbevingen ten gevolge van aardgaswinning ernstig in verval geraakt. Documentairemaker Tom Tieman legt de kijker de vraag voor: ons erfgoed redden of de tijd zijn gang laten gaan? Een antwoord ontbreekt.

Tom Tieman (1984) vertelt graag kleine verhalen passend bij grote ontwikkelingen. Het platteland, klimaatverandering en het veranderende landschap vormen centrale thema’s in zijn werk. In de korte documentaire ‘Huilende Bruiden’ gaat het om het lot van twee boerderijen in het Oldambt. Kalm, traag, in donkere beelden, denkend vanuit die oude stenen, laat hij de niets ontziende werkelijkheid van verval en achteruitgang zien.

In de twintigste eeuw waren ‘de kastelen van de herenboeren’, boerderijen met rijkversierde woonhuizen en grote, goedverzorgde plantentuinen, de trots van het platteland van Noord-Groningen. Over de rug van de arbeiders - mijn overgrootvader was meer dan zestig jaar de ‘loonslaaf’ van zo’n boerenfamilie – werd onder bijna koloniale verhoudingen een enorme rijkdom vergaard.

Hoe anders is het vandaag voor de zwoegende agrariër Boelo ten Have. De arbeiders zijn van de vruchtbare kleigrond verdwenen. De graanoogst is schamel. Een onverwacht felle regenbui brengt de groengele John Deere T 670i Hillmaster vroegtijdig tot stilstand. En de boerderij - Boelo is de zesde generatie die met zijn vrouw Annemarie die enorme boerderij mag bewonen - kraakt in haar voegen. Na elke aardbeving wordt het ‘minder’. Deuren sluiten niet meer, vloeren komen omhoog. Soms wordt het de bewoners te veel. Dan komt de gedachte op het erf te verlaten, ramen en deuren te verwijderen en de boerderij terug te geven aan de natuur. Maar hun pand is een beschermd monument; een sloopvergunning wordt dus niet verstrekt. Dan rest de bewoners weinig anders dan de weg van de bureaucratie. Met oeverloze vergaderingen over compensatie, over herstel en renovatie. Zal de redding snel genoeg komen om het definitieve verval voor te zijn?

Voor de andere boerderij lijkt de laatste bel wel te hebben geklonken. Paradijsvogel Joke Helms kreeg het dringende advies haar deels ingestorte boerderij te verlaten, maar ze is geen type voor een woonwijk. De boerderij is voor haar is de manier om zich terug te trekken uit de wereld.

In die wereld is de gaswinning stilgelegd, belooft het kabinet-Schoof voortgang in de afhandeling van aardbevingsschade, maar hoeft wellicht niet elk historisch bouwwerk per se gered.