De crux van de aanpak in Utrecht is dat het eigenaarschap van gezondheid bij de mensen zelf gelaten wordt. Dat wil zeggen: bij ieder individu, bij ouders, bij scholen, in de eigen omgeving, bij de sportverenigingen, bij de bevolking in de achterstandswijken. Daar hoef je als gemeente niet op te interveniëren, tenzij je als gemeente ziet dat er een groep mensen is waarbij dat eigenaarschap niet automatisch tot een goed ervaren gezondheid leidt. Dan investeert de gemeente in zaken die bewoners kan helpen om hun eigen doelstellingen te bereiken. “Zowel het gemeentebestuur als de raad hebben groot vertrouwen in de mensen zelf om hun leven beter te maken”, zegt Hetty. Dat zie je ook op andere terreinen terug. Bijvoorbeeld als het gaat om mensenrechten, de omarming van transgenders, het lokale vluchtelingendebat en de omgang met nieuwkomers.

Gezondheid blijkt een belangrijke graadmeter om de situatie van mensen te verbeteren. Dat slaat aan bij de mensen. Ook andere vakdisciplines in het gemeentehuis omarmen het thema gezondheid. Zo werken de verkeersmensen bijvoorbeeld aan een meer prominente rol voor de fiets en het lopen in de stad en anticipeert men op de rol van de elektrische auto. De planvoorbereiding gaat nog verder. “In ontwerpend onderzoek kwamen we bijvoorbeeld tot een autoluw centrum met 70% minder autoverkeer. Zo ver is nog geen enkele stad gegaan. Samen met IenM wordt nu nagedacht over oplossingen voor die toegenomen verkeersdruk op de Ring. Het illustreert de noodzaak om tot hechtere samenwerking tussen de bestuurslagen te komen.

Hoe je de combinatie van leefomgeving en gezondheid vervolgens aanpakt is een proces van jaren, waarbij de ambitie geleidelijk kan worden opgeschroefd op basis van geleerde lessen en ervaringen. Door het thema gezondheid in de wet de belangrijke plek te geven die het verdient (“gezondheid is immers de basis van ons bestaan”), kan het proces versneld worden. “En niet alleen de wet, maar ook de nieuwe nationale omgevingsvisie moet de waarden van gezondheid, zelfwerkzaamheid en veerkracht adopteren”, aldus Hetty. “De mensgerichte, waardengedreven insteek van Utrecht”, zegt ze, “gecombineerd met een netwerkgerichte overheid, waarbij ieder doet waar hij of zij goed in is, en elkaar helpt waar dat kan, is een effectievere aanpak dan de oude, technocratische en normgerichte aanpak”.