Theo Baart is in dit boek ‘een bewoner van een metropoolregio’ en was zich daarvan ‘tot voor kort nauwelijks bewust’. Baart doet net alsof hij ook maar een willekeurige bewoner is, maar dat is valse bescheidenheid. Hij heeft zonder meer de pretentie ziel en ratio van Groot-Amsterdam bloot te leggen. En dat doet hij genadeloos met 278 foto’s in acht routes – die allemaal vanaf een uithoek van de metropool naar het centrum leiden. Baart zet zo de regio op de kaart. Ook letterlijk: Ton Bossink en Jurjen Taks schetsen in kaarten de feitelijke ontwikkeling van de groeiende metropool. De stad Amsterdam ligt niet alleen in het midden van de kaart, maar is ook altijd wel ergens het concentratiepunt van. Hetzij omdat er daar het meest van is (arbeidsplaatsen en hitte eilanden) of juist het minst (kwel).
Op die kaarten is Groot-Amsterdam best overzichtelijk. Maar in het ‘journaal van een metropoolreiziger’ ziet Baart ongemakkelijke relaties tussen stad en buitengebied. Hij ziet de noodzaak om te komen tot één regio, want alleen zo is verstandige planning, beheer en democratische controle mogelijk. We kijken met hem mee en zien de argumenten daarvoor in de beelden op de foto’s: groene ruimte wordt schaars; we zien een versnipperd landschap; het groen is ongelijk verdeeld over de scheggen. Maar we zien ook dat er nog wel ruimte is en dat daar aantrekkelijke restanten van het oude landschap in verborgen liggen. Een goed ruimtelijk instrumentarium voor de groene scheggen is dus hard nodig. Als dat er niet komt is het in dit tempo van ontwikkeling over twee decennia gedaan met de vingerstad en gaat Amsterdam aan zijn eigen succes ten onder. Dan wordt het een benauwde metropool. De foto’s laten die toekomst zien. Uit zijn leesverslag blijkt dat bewoners in vrijwel alle dorpen en steden die hij aandoet nog niet het gevoel hebben in een metropoolregio te wonen. Ook de media en ambtenaren hebben moeite met het concept. Behoorlijk wat van hen wonen in Amsterdam, maar komen de stad niet uit voor een goed gesprek over deze grotere regio. Het daily urban system is toch een kleinere deelregio, dan dit enorme gebied van Velsen tot de Loosdrechtse Plassen en van Nieuw-Vennep tot Lelystad.
De waarde van het boek zit in de prachtige kaarten en analyses, maar bovenal de mooie foto’s en soms droogkomische onderschriften.Die illustreren veel beelden van nog niet gebouwd Nederland en nemen de kijker mee in de grote veranderingen die naast de woningbouwopgave te wachten staat door nieuwe ruimtelijke opgaven als bodemdaling, klimaatadaptatie, energietransitie en biodiversiteit.
Theo Baart heeft een breed oeuvre fotoboeken van veranderd landschap en steden op zijn naam. Dit is zijn eerste boek dat ook agendazettend wil zijn voor metropolitane samenwerking. De vraag is alleen of foto’s en beeldanalyses hiervoor voldoende basis bieden. Zijn zorgen over samenhang in planning en beeldkwaliteit zijn terecht. Wie gaat zijn boek op tafel leggen voor het gesprek over de metropoolregio?