Samen met vertegenwoordigers van gemeenten, provincies en marktpartijen denkt De Zeeuw, op verzoek van het ministerie, mee over een verbeterde versie van de ladder voor duurzame verstedelijking. Op het instrument is veel kritiek, ondank dat het waardevol is voor goede ruimtelijke ordening. Vooral de verplichting voor iedere initiatiefnemer om nieuwe bouwplannen af te stemmen op de ‘actuele regionale behoefte’ is een knelpunt, zowel voor gemeenten als marktpartijen.

Die verplichting leidt tot veel (herhaald) onderzoek en tot juridische procedures waarbij marktpartijen of gemeenten de uitkomsten van het behoefteonderzoek aanvechten om plannen tegen te houden. In een brief aan de Tweede Kamer liet Schultz in november weten dat zij daarom het begrip actuele regionale behoefte overweegt te vervangen voor het begrip ‘nut en noodzaak’. Dat is volgens de minister eenvoudiger toe te passen bij globale en flexibele bestemmingsplannen.

De Zeeuw vreest voor het tegendeel: ‘Als gemeenten nut en noodzaak moeten aantonen, krijg je de absurde situatie dat de overheid het werk van de markt over gaat zitten doen. Laat het aan de ondernemer over om vast te stellen of hij een koffiehuisje of hotel rendabel kan maken op een bepaalde plek.’ Het nut-en-noodzaakbegrip is volgens hem wel hanteerbaar bij overheidsinvesteringen, of deels private projecten met externe effecten: zoals uitbreiding van Schiphol. Maar bij puur private plannen past volgens De Zeeuw een andere afweging van het lokale bestuur.

De Zeeuw: ‘Een gemeente moet formuleren waarom het een bepaalde ontwikkeling wel of niet wil mogelijk maken, wat de beoogde locaties daarvoor zijn en hoe die passend moeten worden ontsloten. Ruimte geven aan nieuwe plannen is een politiek-bestuurlijke beoordeling; ook als die niet te herleiden is tot nut en noodzaak, kan het een legitiem besluit zijn. Van belang is dat het overleg met belanghebbenden goed wordt gevoerd.’