Dankzij de waterschappen kunnen we in Nederland op bijna elke plek wonen waar we willen. Boeren telen elk gewas en houden dieren bijna overal waar ze willen. De waterschappen zijn de oliemannetjes die aan de knoppen van de gemalen draaien en het waterpeil naar believen hoger of lager zetten. Dat doen ze in goed overleg met hun omgeving. Ze bedienen steden in de afvoer van water en zuivering van rioolwater en boeren in waterafvoer, lage peilen én voldoende watertoevoer voor beregenen.

Water en bodem sturend, dus waterschappen meer sturend? De gedachte dat de bodem en de hydrologie meer leidend moeten zijn, heeft consequenties voor de functies die in een gebied worden uitgeoefend. Beter geen woningen bouwen in laaggelegen gebieden zoals diepe polders en geen gevoelige teelten toestaan in beekdalen of watervragende teelten op hoge zandgronden. Dit alles vergt niets minder dan een nieuwe kijk op de ordening van de ruimte, in een tijd dat de claims op de ruimte op tal van terreinen (woningbouw, infrastructuur, energietransitie) sterk zijn toegenomen.

Zijn de waterschappen eigenlijk niet bij uitstek geschikt om een nieuwe maatschappelijke rol te vervullen, waarbij ze samen met de provincies de aloude Dienst Landelijk Gebied (DLG) nieuw leven in blazen? Zo zouden plannen voor ongewenste functies op verkeerde plekken voorkomen kunnen worden en al bestaande ongewenste functies op verkeerde plekken omgebogen kunnen worden. Moet waterschapscultuur van pleasen en polderen, pappen en nathouden dan niet fermer, dringender, sturender?

We zijn gaan luisteren in de vier windstreken van Nederland, bij vier van de 21 waterschappen.