19TIJDSCHRIFT VOOR DE VOLKSHUISVESTING NUMMER 4 NOVEMBER 2015ACHTERGRONDWONEN, LEREN, WERKEN ENCOACHING GE?NTEGREERDIn de afgelopen veertien jaar zijn in Nederland zestig Kamers met Kansenprojecten gerealiseerd. Daarbijkregen tot nu toe ten minste 10.000 jongeren de kans om dankzij de combinatie van wonen en coaching ineen beperkte periode een grote stap vooruit te maken naar zelfstandigheid. Het zijn jongvolwassenen in dekwetsbare leeftijd tussen 18 en 27 jaar die anders tussen wal en schip zouden vallen, maar nu kunnendoorstromen naar zelfstandig wonen, werk of een opleiding. Hoewel voldoende reden om meer van dezeinitiatieven te ontwikkelen, stagneert de groei.DOOR MICHAEL TUREL EN MARJA LANGENBERGEen Kamers met Kansenproject of Foyer is bedoeld voor jong-volwassenen met problemen in huisvesting, school, werk ofpersoonlijk functioneren. Zij willen zelf hun verantwoorde-lijkheid (leren) nemen en hebben hierbij een steuntje in derug nodig. De bewoners komen uit een onzekere of onveili-ge thuissituatie, hebben geen eigen plek, geen ouders, of ouders die zoin beslag worden genomen door hun eigen problemen dat hun zoon ofdochter niet meer toekomt aan school of een eigen leven. Daarnaastkampen deze jongeren soms ook met bijkomende problemen zoalsschulden. Veilig, simpel en betaalbaar wonen is het startpunt voordeze gemotiveerde jongeren, liefst in contact met leeftijdgenoten. Hetconcept Kamers met Kansen integreert wonen, leren, werken en coa-ching en biedt zo een passend en tegelijk uitdagend aanbod aan dedoelgroep. De jongere tekent een gekoppeld huur- en coachingscon-tract. Daarin legt hij in overleg met zijn coach de te bereiken doelenvast, op maat naar zijn individuele situatie. Het bestaande netwerkrond de jongere en andere lokale activiteiten en voorzieningen wordenhierbij betrokken. Ook woonvaardigheden, zoals omgaan met debuurt, het op tijd betalen van huur, woongedrag en onderhoud zijnonderwerpen in dit contract. Als de jongeren samen in ??n gebouwwonen en de ruimte daarvoor beschikbaar is, wordt aandacht besteedaan de invulling van de vrijetijdsbesteding. Het wonen in een Kamersmet Kansenproject is echter niet vrijblijvend. Als de bewoner zich niethoudt aan de afspraken in zijn coachingscontract of in zijn huurcon-tract, moet hij verhuizen. Het gaat om een tijdelijk verblijf van gemid-deld een jaar en maximaal twee jaar. Kamers met Kansen is een aanvul-lende en preventieve voorziening binnen het lokale aanbod van overigewoonvormen voor jongeren, zoals zelfstandig wonen, begeleid wonenen maatschappelijke opvang.20ACHTERGRONDTIJDSCHRIFT VOOR DE VOLKSHUISVESTING NUMMER 4 NOVEMBER 2015POSITIEVE RESULTATENIn 2001 opende de eerste Foyer in Vlissingen. Op dit moment zijn er cir-ca zestig projecten in Nederland. Een klein aantal van deze projecten isom verschillende redenen in de loop der jaren ook weer opgeheven.Meestal speelde daarbij een combinatie van financi?le tekorten en imag-oproblemen, zowel naar buiten toe als bij de jongerendoelgroep. Denaamgeving van de lokale projecten varieert: Kamers met Kansen, Foyer,Foyer de Jeunesse, Woonfoyer, Woonhotel, Werkhotel, Talent voor Zorg(en varianten) of ze gaan door het leven onder een unieke eigen naam. Inonze buurlanden is al veel langer en grootschaliger te zien dat een grote-re en flexibeler vorm van jongerenhuisvesting werkt: als voorzieningtussen vakopleidingen en werkgevers (Duitsland, 50.000 plekken), alseen vorm van jongerenhuisvesting ten dienste van de mobiliteit van debanenzoekers die van de provincie naar de grote stad trekken (Frankrijk,50.000 plekken) of als integraal woon- en coachingsaanbod (Groot-Brittanni?, 10.000 plekken). Een voorziening als Kamers met Kansen isin die landen een vanzelfsprekend onderdeel van het aanbod voor jonge-ren. De resultaten zijn overwegend positief. In Nederland haalt van dejaarlijks meer dan 1100 ingestroomde jongeren 70% de eindstreep methet bereiken van de vooraf afgesproken doelen in opleiding of werk enpersoonlijke ontwikkeling. 10% van de bewoners valt af in het begin envoor de restgroep leverde het woonproject Kamers met Kansen geenresultaten op. De gemiddelde verblijfsduur is dertien maanden. Dezegegevens zijn afkomstig uit een globale analyse van de ? niet altijd metelkaar vergelijkbare ? evaluaties die de projecten zelf hebben bijgehou-den of door externe partijen lieten opstellen.De organisatie en de financiering van Kamers metKansen komen ten laste van meerdere partijen,terwijl de baten de betreffende jongeren endaarmee de maatschappij ten goede komenVELE VERSCHIJNINGSVORMENDe Kamers met Kansenprojecten zijn verspreid over het land en ken-nen vele verschijningsvormen. De omvang varieert van vier tot zeven-tig wooneenheden. De inmiddels be?indigde Foyer in de Colijnstraatin Dordrecht gold als de pionier in de grootschalige aanpak. Het oor-spronkelijke plan met 600 bewoners werd al snel teruggebracht naar220 jongeren (in een combinatie van 150 foyerwoningen en zeventigwoningen voor reguliere huurders). Daarmee was deze Foyer lang degrootste in Nederland. Grootschalige projecten zijn vooral te vinden inRotterdam en Amsterdam, met maximaal zeventig plaatsen.Gemiddeld hebben projecten 15 ? 25 plaatsen. Meestal wonen de jonge-ren bij elkaar op een locatie in ??n gebouw of in omgebouwde portiek-flats naast elkaar. Veel Kamers met Kansenprojecten bieden wonenmet gedeelde voorzieningen, zoals een keuken of badkamer. Binnen degrotere projecten zijn voorzieningen mogelijk voor groepsactiviteitenof is er een werkruimte voor derden of voor de buurt (bijvoorbeeld eenwijkservicepunt). In het geval van zelfstandige wooneenheden kan dejongere huurtoeslag ontvangen. De coaching vindt plaats op locatie.In een enkel geval wonen de jongeren verspreid over een buurt of stadin losse wooneenheden. In navolging van de buitenlandse voorbeeldenwas het cre?ren van een magic mix lange tijd het uitgangspunt van desamenstelling van de bewonersgroep. Jongeren met een verschillendeachtergrond in opleiding, werk, gender en etniciteit kunnen zich aanelkaar optrekken en worden zo goed voorbereid op hun plek in demaatschappij. In de meerderheid van de projecten is dit principe nulosgelaten. Soms om aan te sluiten op de lokale behoefte, bijvoorbeeldals er al voldoende voorzieningen voor tienermoeders, gehandicaptenof zwerfjongeren beschikbaar zijn. Vaak ook om handig gebruik temaken van beschikbare financieringsmogelijkheden voor een bepaal-de doelgroep. Diverse Kamers met Kansenprojecten boden daarom ookplaats aan bewoners met een AWBZ-indicatie, zelfs als deze jongerenniet konden voldoen aan de voorwaarden van zelfredzaamheid en nietkonden doorgroeien naar zelfstandig wonen. Er zijn ook Kamers metKansenprojecten gebaseerd op een samenwerkingsovereenkomst tus-sen een ROC en een welzijnsinstelling die de coaching biedt. Het pro-ject is dan alleen voor de leerlingen van deze onderwijsinstelling. Hetlokale bedrijfsleven kan hierbij een belangrijke rol spelen door hetaanbieden van leerwerk- en stageplekken. Mooie voorbeelden zijn tevinden in Talent voor Zorg in Utrecht en Amersfoort. In het verlengdevan Kamers met Kansen lopen nu ook pilotprojecten waarbij een vesti-ging van Kamers met Kansen ambulante coaching aanbiedt aan jonge-ren die thuis kunnen blijven wonen. Een Kamers met Kansenprojectkent in de praktijk dan ook vele eigenaars, zowel formeel als infor-meel. De corporaties waren lange tijd initiatiefnemers, omdat ze vaakal in bezit waren van een pand dat een bijzondere bestemming zocht.Daarbij is altijd de inzet nodig van de gemeente, lokaal welzijnswerken jongerenwerk. Ook maatschappelijke opvang, buurtopbouwwerk,onderwijsinstellingen en bedrijfsleven kunnen meedoen in de aan-loopfase of in het beheer. Een project berust meestal op een samen-werkingsovereenkomst van drie of vier lokale partijen.DE GROEI STAGNEERTDe gestage groei van het aantal nieuwe Kamers met Kansenprojectenlijkt na veertien jaar tot stilstand gekomen. De vraag is of het een tij-delijke impasse is, samenhangend met de nu alle aandacht vragendedecentralisaties en bezuinigingen bij de gemeenten en het proces vanzich terugtrekken op kerntaken bij de corporaties. De organisatie ende financiering van Kamers met Kansen komen ten laste van meerderepartijen, terwijl de baten de betreffende jongeren en daarmee de maat-schappij als geheel ten goede komen. Dat deze maatschappelijke meer-opbrengst er wel degelijk is, wordt aangetoond in diverse projecteva-luaties, SROI's (Social Return on Investment) en MKBA's (maatschap-pelijke kosten-batenanalyse). De RebelGroup voerde in 2007 inopdracht van de Task Force Jeugdwerkloosheid en twaalf Kamers metKansen in het land de eerste MKBA uit. Invoeren van de gegevens over21ACHTERGRONDTIJDSCHRIFT VOOR DE VOLKSHUISVESTING NUMMER 4 NOVEMBER 2015een langere periode van de Duwo-foyer in Den Haag in het rekenmodelgaf een rendement tussen de 20 en 30%. Ernst & Young rapporteerdein 2011 over de maatschappelijke business case van Pitstop Amersfoorteen combinatie van een financieel tekort na het wegvallen van subsi-dies in combinatie met positieve kwantificeerbare maatschappelijkeeffecten in zes domeinen. Deze zijn vermindering van schooluitval,voorkomen van overlast en criminaliteit, minder betaalproblemenrondom huur, minder zorgkosten per jongere, vermindering van debelasting van de ouders en een goede doorstroom vanuit jeugdzorg enversterking van de nazorg. Bij elkaar goed voor maatschappelijkebaten die 1,5 keer hoger liggen dan de structurele tekorten. De Groot &Horjus rapporteerden in 2013 een positieve kosten-batenverhoudingna een aanloopperiode van twee jaar over Kamers met Kansen inAmsterdam-Osdorp. De meerwaarde van Kamers met Kansen wordtgenoemd in het onderzoek en op de website van Platform31 `Wat werktin de wijk', maar Kamers met Kansen ontbreekt in landelijke plannenals het gaat om jeugdbeleid of jongerenhuisvesting.Waar integrale en preventieve projecten voor deze doelgroep wordengenoemd in gemeentelijke plannen, als Kamers met Kansen of ondereen andere naam, heeft dit wel resultaat. Goede voorbeelden hiervanzijn te vinden in Amsterdam en Gorinchem. De introductie destijds inNederland gebeurde onder de vleugels van Aedes en de SEV. Toen in2005 de pioniersfase voorbij leek, nam Kamers met Kansen Nederland(een stichting sinds 2008) de lobby en de belangenbehartiging over.Toch is het deze kleine organisatie niet gelukt om Kamers met Kansenprominent in beeld te brengen bij beleidsmakers en beslissers.Uitzonderingen daargelaten, lijkt bij initiatieven tot nieuwe projectenhet concept in de beleving van velen nog steeds experimenteel.De vraag naar woonruimte en coaching voor deze doelgroep wordtlokaal herkend door de professionals die met deze jongeren werken,maar kan vaak niet expliciet worden gemaakt vanwege de diverse afzon-derlijke vindplaatsen zoals Jongerenloket, ROC's, maatschappelijkeopvang en wachtlijsten voor jongerenhuisvesting. Sommige jongerendie nu op hun achttiende uit de jeugdzorg komen, zijn geholpen metdeze vorm van wonen en coaching. Ook stranden nieuwe plannen in deinitiatieffase door problemen met de financiering. Dan kan het gebeu-ren dat men ervoor kiest de woonvoorzieningen zo groot en luxueus temaken dat zij eventueel ook op de reguliere woningmarkt verhuurdkunnen worden. Daarmee zijn de woningen te duur voor jongeren meteen gemiddeld maandinkomen van 750. Grotere Kamers metKansenprojecten kunnen profiteren van hun schaal, waardoor ze activi-teiten, zoals cursussen, groepsgewijs kunnen aanbieden en de coachesveel uren op locatie kunnen werken. Toch valt de keuze vaak op kleinerevoorzieningen uit oogpunt van beheersbaarheid. Of men durft het tochniet aan vanwege zorgen over de inpassing in de buurt. Verspreid overhet land zijn inspirerende voorbeelden te vinden, maar de opgedaneervaringen worden niet breed gedeeld. In de praktijk blijkt op plekkenwaar lokale partijen met elkaar besluiten Kamers met Kansen van degrond te tillen, dit toch redelijk snel te realiseren valt. Veel `problemen'in de besluitvormingsfase blijken goed oplosbaar, vooral door creatiefbeschikbare middelen aan elkaar te knopen.BLIJVENDE NOODZAAKDe situatie van de jongvolwassenen van nu vraagt minstens zo veel aan-dacht als in de afgelopen periode. Het aantal voortijdig schoolverlaters(geregistreerd tot en met 22 jaar) is na gerichte inspanningen terugge-bracht tot 26.000 in het schooljaar 2013-2014, maar is nog steeds relatiefhoger dan in de landen om ons heen. De oorzaken die liggen in onvol-doende of verkeerde steun vanuit de thuissituatie of het netwerk blijvenonverminderd. De jeugdwerkloosheid (15-25 jaar) staat met 15% op eennaoorlogs hoog peil en de kans op een vaste baan die aansluit op degedane opleiding is klein. Een groeiend aantal jongeren kampt metschulden en het gebruik van alcohol en drugs leidt op steeds jongereleeftijd tot problemen. Hoe de effecten van de combinatie van decentra-lisatie en bezuiniging op de jeugdzorg gaan uitpakken, weten we nogniet, maar voorlopig is er minder opvang voor deze jongeren. Na hunachttiende verjaardag zijn zij uit beeld. Los van de studentenhuisvestingis jongerenhuisvesting bij veel gemeenten en corporaties van de agendaverdwenen. Er komen nauwelijks nieuwe HAT-eenheden voor de doel-groep bij. Al met al genoeg redenen om voluit in te blijven zetten oppreventie. Kamers met Kansen Nederland gaat op grond van de beschik-bare informatie uit van een landelijke behoefte van circa 2500 wooneen-heden, het dubbele van het beschikbare aanbod nu.NIEUWE KANSENEr liggen ook nieuwe kansen. De gemeenten worden eindverantwoor-delijk voor meer maatschappelijke gebieden en daardoor zal debelangstelling groeien voor meer nieuwe projecten gebaseerd op debest practices uit het land. Lokale partners kunnen de schaal van deKamers met Kansenprojecten gebruiken bij het terugdringen vanschulden of het cre?ren van werkervaringsplaatsen. Incourante pan-den worden herbestemd voor nieuw of tijdelijk gebruik, al dan nietmet multifunctionele voorzieningen waar buurtbewoners en Kamersmet Kansenbewoners ook gebruik van kunnen maken en elkaar kun-nen ontmoeten. Bestaande procedurele belemmeringen verdwijnen enmaken ruimte voor nieuwe vormen van coachingscontracten, huur-contracten en woonvormen. De inzet van vrijwilligers vergroot devariatie in het aanbod van coaching.Ondanks de veertien jaar ervaring lukt het Kamers met KansenNederland niet om landelijk een vuist te maken en de stagnatie in degroei van de nieuwe projecten te doorbreken. De doorslaggevendeinbreng van de corporaties als stimulator en initiatiefnemer maaktehet oprichten van vele Kamers met Kansenprojecten mogelijk. Hetbedienen van bijzondere doelgroepen, waaronder ook jongeren, blijfteen kerntaak van corporaties. Zij hebben de kennis en de voorzienin-gen om deze soms kwetsbare maar wel gemotiveerde jongeren te kun-nen huisvesten. Bovendien kunnen zij de regionale en lokale maat-schappelijke partners, zoals ROC's, werkgevers, maatschappelijkeopvang en welzijnswerk, over de drempel helpen. Tot slot is het credovoor deze doelgroep `veilig, simpel en betaalbaar'. Daarvoor hoeft nie-mand al te moeilijk te doen.