Het waterschap van de toekomst gaat over dingen anders doen en over dingen niet meer doen. Dat vereist diepe verandering, niet alleen in de instrumenten, maar ook in de fundamenten. Voor de verandering naar een fair en houdbaar systeem verdient strategie en strategisch vermogen een plek in de kern van de waterschappen.

Waterschappen moeten hun weg vinden in een complexe en principieel onkenbare
omgeving. Hoe de toekomst zal zijn en welk waterbeheer daarin precies nodig zal zijn,  is niet te voorspellen en tóch zullen waterschappen daarop moeten anticiperen en zich  daartoe moeten toerusten. Dat roept de vraag op over welk strategisch vermogen de  waterschappen als organisatie – en als bestuur –moeten beschikken en of ze die verandering al voldoende in beeld hebben. Naar de huidige stand van zaken hebben wij  een onderzoek gedaan, en daarover kunnen we dus geen exacte uitspraken doen. Wel kunnen we reflecteren op de manier waarop talrijke betrokkenen vanuit de waterschappen, bestuur, management en organisatie, de afgelopen periode hebben gewerkt aan verbetering van hun strategisch vermogen.

Meer dan honderd betrokkenen uit verschillende waterschappen hebben in een strategie traject van de Unie van Waterschappen gezamenlijk nagedacht over de uitdagingen voor het waterbeheer, de positie van de waterschappen en de vraag beantwoord wat er nodig is om die uitdagingen goed aan te gaan. Vanuit de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) hebben we dat traject begeleid en samen met externe deskundigen van input voorzien.In dit artikel bespreken we  een aantal wat ons betreft opvallende en cruciale kenmerken van het waterschap dat past bij de wereld van morgen; een waterschap dat in staat is tot het  waterbeheer dat in de toekomst is vereist. We hebben het dus niet over een waterschap dat blijft hangen in incrementele verandering of de aanscherping van regels van gisteren. Maar over een aanpak die past bij de wereld die wacht. Daarvoor moeten wel twee cruciale vragen worden beantwoord: welke wereld wacht eigenlijk en welke vermogens zijn nodig om daar goed mee om te kunnen gaan? We zullen hier kort bespreken welke belangrijke uitdagingen en vermogens daarbij naar voren zijn gebracht, en die voor wat betreft betrokkenen voor de komende periode leidend moeten zijn. Daarmee vullen betrokkenen de strategie niet vooraf in, maar schetsen ze de contouren en principes waarmee ze het strategisch vermogen in een actief en continu proces in de komende periode concreet invulling gaan geven: strategie als praktijk, in plaats van strategie als plan.