Wie op een verjaardagsfeestje de stelling opwerpt dat het toch maar eens afgelopen moet zijn met dat ingewikkelde toeslagensysteem, zal over het algemeen veel bijval krijgen. Is het niet veel makkelijker als iedereen zonder allerlei rompslomp gewoon de huur kan betalen? Ja, is het antwoord. Het afschaffen van de huurtoeslag is echter niet de oplossing. Dit kost ofwel miljarden euro's extra of het zorgt ervoor dat duizenden huurders de huur niet meer kunnen betalen.

Het - inmiddels demissionaire - kabinet Rutte IV had met betrekking tot toeslagen een duidelijk doel: afschaffen. In ieder geval op termijn. Ook veel politieke partijen lijken dit te steunen en dus is het niet ondenkbaar dat een nieuw kabinet dit in het regeerakkoord zal opnemen. Maar het afschaffen van die toeslagen heeft een behoorlijke financiële impact op de mensen die nu toeslagen krijgen. Er moet dus wat anders voor in de plaats komen en dat is in het geval van de huurtoeslag een enorme uitdaging.

Maar eerst: hoe werkt die huurtoeslag eigenlijk? Het gaat wat ver om de precieze werking van de huurtoeslag hier uit de doeken te doen, dus hou ik het eenvoudig. Simpel gezegd is de hoogte van de huurtoeslag afhankelijk van inkomen, huur en huishoudsamenstelling. Hoe hoger het inkomen, hoe minder huurtoeslag de huurder krijgt. Dat komt omdat een huurder altijd een deel van de huur moet betalen; een soort eigen bijdrage. Die is standaard ongeveer 250 euro per maand en die eigen bijdrage loopt op als het inkomen hoger wordt. Een alleenstaande met een inkomen van 36.000 euro per jaar heeft een eigen bijdrage van 700 euro per maand. Zo iemand krijgt geen huurtoeslag, als de huur bijvoorbeeld 600 euro is. De mate waarin de eigen bijdrage oploopt is afhankelijk van het huishoudtype. Een gezin met een inkomen van 36.000 euro betaalt een eigen bijdrage van 430 euro, en krijgt bij een huur van 600 euro dus nog wél huurtoeslag. Ook niet onbelangrijk: de huurder maakt aan het begin van het jaar een inschatting van het inkomen. Achteraf kan blijken dat het inkomen hoger was dan eerder gedacht. Dan moet de huurtoeslag worden terugbetaald, omdat de eigen bijdrage hoger is. Andersom kan natuurlijk ook. Ik kom hier straks op terug.
Dan de huur. Daarvoor geldt door de bank genomen dat een hogere huur meer huurtoeslag betekent, maar de vergoeding wordt relatief steeds lager. Het deel boven de eigen bijdrage tot ongeveer 450 euro wordt voor 100% vergoed. Stel de huur stijgt van 430 naar 450 euro, dan merkt de huurtoeslagontvanger daar niks van. Tot een huur van ongeveer 650 euro - alleenstaanden - of 690 euro - gezinnen - wordt de huur nog ‘maar’ voor 65% vergoed. Het laatste deel wordt, wederom afhankelijk van je huishoudsamenstelling, voor 0 of 40% vergoed.