32 INTERVIEW 33INTERVIEW Jutta Hinterleitner Over de stations van de Oude Lijn in relatie tot stedelijke verdichting wordt al nagedacht sinds het Stedenbaan­onderzoek van Atelier Zuidvleugel in 2005­2007. De afgelopen zes jaar was Stephan Bekx (strategisch adviseur bij de gemeente Rotterdam) ­ als grondlegger van de Verstedelijkingsalliantie* en trekker van de uitwerking van knooppunten in het kader van MoVe** ­ nauw betrokken bij integrale knooppuntontwikkeling rondom stations langs de Oude Lijn tussen Leiden en Dordrecht. In een gesprek licht hij toe vanuit welke rol hij in deze samenwerkingsvormen heeft bijgedragen aan meer regionale agglomeratiekracht. * www.verstedelijkingsalliantie.nl ** MoVe is het programma voor mobiliteit en verstedelijking van de partners in\ de Zuidelijke Randstad BRON: MOVE Sturen op regionale samenhang langs de Oude Lijn 34 INTERVIEW Hoe kwam je op het idee om een regionaal netwerk te bouwen rondom verstedelijking bij hoogwaardig openbaar vervoer (HOV)? "Toen ik in 2015 aan een scriptie voor een opleiding bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) werkte, verdiepte ik mij in de Brainportregio rondom Eindhoven waar innovatiebeleid nauw verweven is met ruimtelijk- economisch ontwikkeling. Ik vond het interessant te zien hoe daar tussen over - heden, bedrijfsleven en kennisinstelling op hoog niveau in netwerken wordt samengewerkt op basis van een gezamenlijke koers en inzet. De opgedane in - zichten nam ik mee naar de Zuidelijke Randstad en koppelde ik aan de verste - delijkingsopgave. Het verstedelijkingsdossier bevond zich op een kruispunt en het ontbrak aan een heldere koers en goede samenwerking. Na de VINEX- periode viel de sturing en (financiële) steun vanuit het Rijk weg. Tegen het ein - de van de economische crisis was de woningbouwopgave al groot en er was een overmaat aan suburbane locaties in het planaanbod. De urgentie om strate - gisch op de verstedelijkingsopgave te sturen, werd toen nog onvoldoende ge - voeld door de afzonderlijke gemeenten en provincie. Maar er diende zich wel een keuze aan: willen we de focus leggen op het geconcentreerd binnenstede - lijk bouwen of accepteren we een vergaande mate van spreiding en daarmee ook meer van hetzelfde? Er ontstond een beweging toen acht gemeenten, die samen twee derde van de woningbouwopgave in Zuid-Holland voor hun reke - ning namen, het gedeelde belang inzagen om mobiliteit en stedelijke verdich - ting met elkaar te verbinden." Welke stappen heb je toen gezet? "In de Zuidelijke Randstad speelde een discussie in het MIRT-onderzoek Bereik - baarheid Rotterdam-Den Haag over het oplossen van bereikbaarheidsknelpun - ten en hoe je daar de versterking van de agglomeratiekracht, het vergroten van de kansen voor mensen en een aantrekkelijke en duurzame leefomgeving aan kunt koppelen. Door te gaan kijken naar de verstedelijking rondom de spoorkno - pen konden we aantonen dat de vervoerswaarde ? het aantal passagiers ? op de Oude Lijn extra zou toenemen, bovenop de autonome groei. De urgentie voor een integrale aanpak van infrastructuur, station en omgeving nam daarmee toe. Maatregelen tussen Delft Zuid en Schiedam, waar nog een stukje spoorverdub - beling miste, kwamen hiermee in een breder perspectief te staan ? de Oude Lijn werd zo de backbone van het regionale verstedelijkingsconcept. Met de Verstedelijkingsalliantie is het onderwerp stedelijke verdichting rondom HOV vanuit een regionaal perspectief op de agenda gezet met de focus op de Oude Lijn. In de acht gemeenten van de Verstedelijkingsalliantie kunnen 170.000 nieuwe woningen worden gerealiseerd, waarvan de helft rondom sta - tionslocaties. De mogelijkheden om vanuit de Verstedelijkingsalliantie te stu - ren op de inzet van ov-middelen van het Rijk is echter beperkt. Daarom heb ik in 2019 aangeboden om de uitwerking van de knooppunten in MoVe te trekken. 35INTERVIEW Daarin is de focus gelegd op vier stationsknopen langs de Oude Lijn waar de nood het hoogst was: Leiden, Den Haag Laan van NOI, Schiedam en Dordrecht. Voor deze knooppunten zijn in 2020 de opgaven in beeld gebracht inclusief de verstedelijkingsplannen. Op basis daarvan is eind 2020 het bestuurlijk besluit genomen om een MIRT- verkenning Oude Lijn (inclusief knooppunten) voor te bereiden. Een belangrijke stap op weg naar financiële afspraken tussen het Rijk en regiopartijen. Conform de MIRT-spelregels moet er zicht zijn op financiële dekking, voordat een MIRT- verkenning gestart kan worden. Dat was hier nog niet het geval. Een grote meeval- ler was de inrichting van het Nationale Groeifonds waarmee het kabinet de econo - mische groei op lange termijn stimuleert. Het fonds honoreerde het voorstel van de regiopartijen in de Zuidelijke Randstad, waar vier knooppunten in zaten." Hoe kunnen de planningshorizons van ov ­ingrepen en gebiedsontwikkelingen op elkaar afgestemd worden? "Gebiedsontwikkelingen kennen gemiddeld een termijn van 7-10 jaar van planvor - ming tot realisatie. Infrastructurele ingrepen via het MIRT nemen al snel 10-15 jaar in beslag. Het is niet altijd even makkelijk om de verschillende snelheden op elkaar af te stemmen, maar het is wel noodza - kelijk. Investeringen in de stationsknopen zijn randvoorwaardelijk voor goede gebiedsontwikke - lingen eromheen, en an - dersom hebben ontwik - kelende partijen er voordeel van als er zeker - heid is over de bereik - baarheid en omgevings - kwaliteit van een locatie. Hoe meer duidelijkheid er is over investeringen in de opwaardering van bij - voorbeeld de vier stations langs de Oude Lijn, hoe eerder er door de marktpartijen risicodragend wordt geïnvesteerd in de ontwikkelingen rond de sta - tions. Een geslaagd recent voorbeeld voor de opwaardering van station én omge - ving is het Anna van Buerenplein in Den Haag. Hier is naast het centraal station een hoge gebiedskwaliteit ontstaan met de ontwikkeling van onder meer Nieuw Babylon, het gebouw van de Universiteit Leiden, de Grotiustorens, de Haagse Groene Loper en de tijdelijke huisvestiging van de Tweede Kamer in het voormalig Werkenderwijs hebben we uitgevonden hoe je integraal werkt aan spoor, station en omgeving en dit vertaalt naar investeringsbesluiten 36 Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ik verwacht dat dit soort ontwikkelingen, met kwalitatief hoogwaardige buitenruimte en gebouwen, ook rond de vier knoop- punten die nu op de agenda staan van de grond zullen komen. Dat marktpartijen een tandje beter ? en dus duurder ? ontwikkelen als er zicht is op investeringen in de infrastructuur. De verstedelijkingslocaties rond de knooppunten van de Oude Lijn hebben de potentie om zich verder als hoogstedelijke gemengde gebieden te ontwikkelingen, met een interessante functiemix en hoogwaardige openbare ruimte. De analyse rondom knooppunt Laan van NOI in Den Haag laat bijvoor - beeld een toename van het ruimtelijk programma zien met circa 20% t.o.v. het bestaande programma als alle plannen in de nabijheid van het knooppunt zijn ge - realiseerd." Hoe zie jij de toekomst van het station in relatie tot stadsontwikkeling voor je? Welke trends zie je en wat moet anders? "Onze huidige werkwijze is voorzichtig en weloverwogen. Als je vergelijkt met andere metropoolregio's in Europa, duurt het in Nederland lang om te besluiten over investeringen. In Greater London bijvoorbeeld gaat infrastructuur ontwik - De verdere uitwerking van de Oude Lijn werd afgelopen november met de startbeslissing beklonken 37INTERVIEW keling momenteel heel snel. Ook marktpartijen dragen daar actief bij. De toekomst is altijd onzeker. We moeten niet in de val trappen te lang in de ana - lyse te blijven hangen. Meer politieke durf en lef om besluiten te nemen in plaats alles te willen onderbouwen met MKBA's is nodig. Qua trends zie ik dat de vervoersbewegingen binnen het Daily urban system van de Randstad en andere grootstedelijke regio's alleen nog maar toe zullen nemen. Dertig jaar geleden waren mensen vooral gericht op de eigen agglomeratie, de generatie van nu beweegt over een veel groter oppervlak en voor veel millennials is reizen nog vanzelfsprekender. Omdat de bevolking in de grootstedelijke regio's blijft groeien, blijft het ov tussen belangrijke bestemmingen van groot belang, maar de regionale vertakkingen van het systeem zullen nog meer onder druk komen te staan verwacht ik." Terug naar de Oude Lijn. Waar staan we nu en hoe zouden de opwaardering van de infrastructuur en de ruimte eromheen de komende tijd vorm moeten krijgen? "De voorbereiding van de MIRT-verkenning is inmiddels afgerond en op het BO-MIRT van afgelopen november hebben bestuurders de startbeslissing getekend. Er is ?1,566 miljard gereserveerd voor de aanpak van de spoorinfrastructuur, de vier knoop- punten en de toevoeging van nieuwe stations. Dit besluit is een belangrijke stap op weg naar realisatie, maar er gaan nog jaren overheen voor het zo ver is: drie jaar voor de verkenningsfase, twee tot drie jaar voor de planuitwerking en tracéprocedures en dan nog de bouw. Voordat je buiten resultaten ziet, ben je zo tien jaar verder. In de Zuidelijke Randstad hebben we de afgelopen jaren werkenderwijs uitge - vonden hoe je integraal werkt aan spoor, station en omgeving en dit vertaalt naar investeringsbesluiten. De uitdaging is nu om deze concreter uit te werken. Je ziet een dilemma ontstaan tussen de beschikbare middelen en de kosten van de gewenste eindbeelden. Dit zorgt nog voor lastige keuzes. Inhoudelijk kan en hoeft echter niet alles tegelijk, als je de koers van de Oude Lijn als backbone van de Zuidelijke Randstad maar vasthoudt. Ik denk dat je goed zou kunnen fase - ren. Sommige knooppunten, zoals Rotterdam Stadionpark, kunnen nu al toekomstvast worden ontwikkeld. Als eerste stap in de opwaardering van de hele lijn. Andere knooppunten zijn complexer en hangen samen met te maken keuzes over de infrastructuur, zij komen later in de tijd. Een heel waardevol resultaat dat we hebben geboekt, is de verbeterde samen - werking. Tien jaar geleden was er flinke verdeeldheid in de Zuidelijke Randstad. Een gezamenlijke ruimtelijke visie op de toekomst was er onvoldoende. Dat denken in grotere lijnen hebben we wel op de kaart gezet. Zowel vanuit de Verstedelijkingsalliantie, een niet geïnstitutionaliseerd netwerk, als vanuit het MoVe-programma, dat voortkwam uit het MIRT-onderzoek Rotterdam- Den Haag. Door deze werelden te verbinden kreeg je cross-overs, en betere inte - grale besluiten. Ik ben ervan overtuigd dat ook andere regio's de vruchten kunnen plukken van de aanpak die wij met elkaar ontwikkeld hebben."