XXL-distributiecentra zijn een abnormaliteit in ons landschap. Samenleving en politiek roepen om sturing van de 'verdozing'. Hoe plannen we die logistieke gebouwen? En welke concepten kunnen helpen bij de opbouw van een ontwerptraditie?

Nederland heeft als poort naar Europa en early-adopter van e-commerce vrij veel logistiek vastgoed per hoofd van de bevolking, dat ook nog eens snel is gegroeid op een relatief klein grondoppervlak. In combinatie met de Nederlandse aandacht voor ruimtelijke kwaliteit is dit een urgente opgave geworden. De kwestie van de ‘verdozing’ van het landschap wordt al twee decennia benoemd, maar is sinds ca. 2017 sterk geagendeerd vanuit de landschapsarchitectuur. Professionals waaronder Adriaan Geuze, Joks Janssen en Berno Strootman hebben aandacht gevraagd voor de visuele impact van distributiecentra. De eerdere aandacht vanuit Planbureau voor de Leefomgeving voor de verrommeling van het snelweglandschap (‘Bloeiende Bermen’ en ‘Winkelen in Megaland’) was weliswaar breder (o.a. ruimtelijke ordening en economie), maar de latere uitwerking in het beleid van Snelwegpanorama’s rond 2010 was grotendeels visueel ingestoken en flopte al snel.
Sindsdien is de vraag terecht verbreed naar de rol die logistiek en de bezorgeconomie spelen in onze maatschappij, inclusief ambities als circulariteit, en wat we daarvan merken in de leefomgeving: congestie, emissies, huisvestigingsproblematiek en werkomstandigheden van arbeidsmigranten, en onttrekken van schaarse grond aan natuur, landbouw en (andere) gewenste toekomstige functies. De Leidse theatergroep PS presenteerde hierover in 2021 een serie voorstellingen onder de naam ‘Onze grond’. Er wordt door een tamelijk kleine groep ontwerpers, planologen, beleidsmakers, stakeholders uit de logistieke (vastgoed)sector en adviseurs over verschillende oplossingsrichtingen voor dit probleem nagedacht. Een recent voorbeeld van een samenwerking tussen deze partijen is het ruimtelijk onderzoek binnen ‘Grip op grootschalige bedrijfsvestigingen’, onderdeel van Rijksprogramma MooiNL.