6 2016/02 S+ROTransitie NLJaarbeursgebied Utrecht:lost in transitJeroen NiemansRedacteur S+ROAl jarenlang is het stationsgebied van Utrecht in perma-nente verbouwing. De gemeente Utrecht wil de stationsom-geving een Healthy Urban Boost geven. Nieuwsgierig naarof je daar al wat van kan zien, ging ik op ontdekkingstochtmet Herbert Boland door een gebied in verandering waar devoetganger soms niet lijkt te bestaan.De verbouwing van het Utrechtse stationsgebied is eenopenhartoperatie in een gebied waar, ondanks de verbou-wing, enorme hoeveelheden mensen dagelijks doorheentrekken. Ik woon sinds 2008 aan de westkant van Utrecht enbaan me dagelijks op de fiets een weg door het stationsge-bied. Met mij maken 285.000 mensen iedere dag gebruik vanUtrecht Centraal. Dat aantal groeit de komende 10 jaar naarverwachting tot 360.000 per dag. Het naastgelegen HoogCatharijne ontvangt 680.000 bezoekers per week.Wie het Centraal Station van de stad in oostelijke richtingverlaat, loopt grote kans te verdwalen in Hoog Catharijne.Verlaat je het station in westelijke richting, dan betreed jehet domein van de Jaarbeurs. Hier kan je minstens net zogoed verdwalen als aan de oostkant van het station.PassantenIk heb met Herbert Boland afgesproken aan de voet van hetUtrechtse Stadskantoor. Voor we de enorme trappen naarhet Jaarbeursplein afdalen, kijken we uit over het gebiedvoor ons. Midden in de stad ligt hier een gigantisch gebied,dat eigenlijk een soort industrie- en doorgangsgebied is:jaarlijks bezoeken ongeveer 2,1 miljoen bezoekers het hal-lencomplex dat aan onze voeten ligt. Het is een enclave dieweinig binding met de rest van de stad heeft. Volgens deplannen, die recent zijn gepresenteerd door de gemeente,zal de Jaarbeurs bijna onherkenbaar veranderen. De eerstecontouren hiervan gaan verborgen achter bouwhekken. Watdaarachter precies gebeurt, onttrekt zich aan de meestemensen die hier voorbij trekken. Dat zijn slechts passanten.Reizigers, bezoekers van de Jaarbeurs, forenzen die in dekantoren hier werken, Utrechters op weg naar de anderekant van de stad. Allemaal passanten die weinig binding methet gebied hebben.Ook Herbert Boland had aanvankelijk weinig binding metdeze bouwput. Boland woont aan de andere kant van hetspoor, vlakbij waar sinds kort weer water door de singelstroomt. Hij startte de weblog bouwpututrecht.nl als plekwaar een ge?nteresseerde buurtbewoner je deelgenootmaakte van de veranderingen om zich heen. Inmiddels isbouwpututrecht.nl uitgegroeid tot een vaste pleisterplaatsvan iedereen die op de hoogte wil blijven van het wel en weevan het stationsgebied. Het offici?le communicatiekanaalcu2030.nl biedt veel fotomateriaal, persberichten en plan-nen. In aanvulling daarop biedt Boland op zijn site duiding enachtergrondinformatie. Hij legt de veranderingen vast, maarLost in transitS+RO 2016/02 7Transitie NLJaarbeursgebied Utrecht:lost in transitJaarbeursgebied Utrecht. De foto's bijdit artikel zijn van Herbert Bolandduikt bijvoorbeeld ook in raadstukken en de notulen vande welstandscommissie. De 500 tot 600 bezoekers nemendagelijks een kijkje op de site van deze kritische volger. Ikdenk dat bijna niemand zo goed is ingevoerd als Boland, maartoch komt ook hij tijdens onze wandeling voor verrassingente staan.Plotseling park`Ik ben echt flabbergasted,' roept Herbert uit als we richtingde ingang van het Jaarbeurscomplex wandelen. `Er ligt hieropeens een parkje. Ik wist dat ze hier mee bezig waren, maarhet is stilletjes opeens geopend.' Het kenmerkt de gang vanzaken tijdens de verbouwing van het Utrechtse stationsge-bied: rondom sommige projecten binnen de grootschaligeopknapbeurt van het gebied is er volop media-aandacht.Zoals het water dat terugkeerde in de singel (`Het enige pro-ject dat de gemiddelde Utrechter emotioneel echt iets doet,'aldus Boland) of de opening van TivoliVredenburg.De ontwikkelingen aan de andere kant van het spoor vindenveel meer plaats in de luwte. Hier kan dus door de Jaarbeurszomaar opeens een parkje worden geopend, zonder datvolgers van het gebied, zoals Boland, er erg in hebben. `Letop mijn woorden, over een paar weken, als het lenteweer hettoelaat, dan gaat dit parkje druk gebruikt worden,' voorspeltBoland als ik hem vraag naar wat je op deze plek nu met eenparkje moet. `In de wijde omtrek is geen openbaar groen,dus ik verwacht dat veel mensen er gebruik van zullen gaanmaken.'NatuurverschijnselWe wandelen verder het terrein van de Jaarbeurs op. Wegluren stiekem tussen de bouwhekken door en zien dat denieuwe megabioscoop, die hier gaat komen, langzaam begintte groeien. We doorkruisen het gigantische parkeerterrein,waar over een paar jaar woningen moeten staan. Je kan je ernog niet zo veel bij voorstellen. Een stukje verder komen weallerlei hekken tegen. Mogen we hier eigenlijk wel lopen? Ditis het expeditiegebied van de Jaarbeurs: hier rijden vracht-wagens zo de gigantische hallen binnen. Aan de andere kantvan de weg staat, verscholen in het groen, het Huis vanMien: een voormalige hovenierswoning die al sinds 1996wordt bedreigd met sloop. Het is het laatste pand dat res-teert van de oorspronkelijke bebouwing in dit gebied, waarveel boerderijen en tuinderswoningen stonden. Na jarenactievoeren lijkt het nu te lukken om het huis te behouden.Het is voor Boland een van de symbolen van het verzet tegende grootschalige plannen in dit gebied. `Ook bij de acties voorhet behoud van bestaande bebouwing aan de van Sijpe-steijnkade, een van de laatste rijtjes bebouwing die in dejaren 1970 aan grootschalige sloop is ontkomen, proefde jenog wat van de activistische sfeer uit die jaren.'`Bijsturing van de plannen op menselijke, individuele schaal,de schaal van de Utrechter, die zie je amper. De herontwikke-ling van het stationsgebied is een soort natuurverschijnsel:een autonoom proces dat maar doordendert en dat niemandecht lijkt te kunnen bijsturen. Alleen aan de randen van hetgebied lijkt het burgers te lukken hier de plannen bij te stu-ren door zelf initiatief te nemen.' Naast het Huis van Mien isook op het Westplein door buurtbewoners een tuin en eenpaviljoen gebouwd. Een oase tussen drukke verkeerswe-gen en een zee aan fietsenrekken. Een ander hoekje hebbenbuurtbewoners, waaronder Boland, omgedoopt tot het Daal-separk in de hoop hier een stukje groen te behouden. Hetillustreert ook dat niemand zich echt eigenaar lijkt te voelenvan het gebied waar een paar grote partijen (gemeente,NS, Klepierre en Jaarbeurs) de dienst uitmaken. Duizendengebruikers, maar weinig verbondenheid. Een soort van nie-mandsland. En dat op zo'n centrale plek in de stad. Vreemdeigenlijk.De grote leegteHet Utrechtse stationsgebied is een draaischijf voor heelNederland. Maar tegelijkertijd heeft het weinig identiteit. Enhet is er ook opvallend leeg. `De leegste zone van Nederland,'noemde Maarten Hajer het gebied recent. Als we van hetHuis van Mien langs het hoofdkantoor van de Rabobank naarhet spoor lopen, ervaar je die enorme leegte. Hier rijdt af entoe een bus, maar verder is dit het domein van graffitiarties-ten die hier ongestoord kunnen werken. Hoewel ik al sinds1998 in Utrecht woon, ontdek ik hier met Boland een voor mijcompleet nieuw stuk stad: het EKP terrein, ooit industrie enoverslag, is nu plangebied voor een kleine woonwijk. Hij wijstme ook op de prachtige bomen die hier tussen de sporenstaan. Waren me nog nooit opgevallen. Er is hier van alleste ontdekken. Boland maakt onderweg veel foto's om vastte leggen hoe het er nu bij ligt. `Over een paar jaar zal het erhier helemaal anders uitzien en kun je je niet meer voorstel-len hoe het hier was,' verwacht Boland.Gelukkig hebben we de foto's nog. We nemen afscheid alsik via het nieuwe, nu nog grotendeels verlaten, busstationweer het station in loop. Ik ben weer op bekend terrein. Wandelen door veranderend NederlandDit jaar wandelt Jeroen Niemans door veranderend Nederland:plekken waar de transitie zichtbaar is en de toekomst in delucht hangt. Met een `expert' gaat hij op ontdekkingstocht ineen poging om het gebied en de verandering te doorgronden.Deel 2 in deze serie:met Herbert Boland op pad in het Jaarbeursgebied, Utrecht.