PlatformAl anderhalf jaar hebben we ernaar uitgekeken en nu is het zover: het Jaar vande Ruimte 2015 is van start gegaan. Op15 januari gaven we in de Beurs van Ber-lage te Amsterdam het startschot vooreen jaar van dialoog over de toekomstvan de ruimtelijke ordening. De eersteinhoudelijke producten van het jaar, eenpublicatie en een film (beide van de handvan Vereniging Deltametropool) moetenleiden tot discussie en aanscherpingvan de opgaven, zodat er aan het eindevan het Jaar van de Ruimte een mooiresultaat ligt.De succesvolle startmanifestatie van 15januari was al ruim van tevoren vollediguitverkocht. We zagen in de Beurs vanBerlage prachtige posters van de veledenktanks en belangenorganisaties dieNederland rijk is en die zich aan heb-ben gemeld als onderdeel van het Jaarvan de Ruimte. De ook inhoudelijk vollebijeenkomst, geleid door een droog-komische Andrea van Pol, bracht veelsprekers van naam en faam terug in dediscussie over de ruimtelijke ontwikke-ling van Nederland. Neelie Kroes wildevooral vooruit kijken: naar de start-ups,hoe we innovatieve productiemilieusorganiseren, bijvoorbeeld. Volgens haarwordt er teveel `gepolderd'. Een be-windspersoon zou zich minder gelegenmoeten laten liggen aan beeldvormingen meer besluitvaardig moeten zijn, ookals het lastige dilemma's betreft zoalsbij de herontwikkeling van het Marine-terrein in Amsterdam. Hans Alders, w?lgroot voorstander van polderen, gingook vooral in op het nu, op de energie-transitie die ons te wachten staat en devalkuilen waar we in dreigen te lopen.Hij herinnert ons aan de televisieanten-nes die we vroeger - ieder voor zich? op ons dak hadden staan en waar-schuwt dat we datzelfde niet voor onzeenergievoorziening moeten willen. Alsiedereen zelf zijn energie opwekt is erjuist ook een verbindend systeem nodigvoor opslag en distributie. MinisterSchultz van Haegen presenteerde eentechnologisch ge?nspireerd toekomstvi-sioen en zorgde tevens voor de offici?leopening van het jaar.Film `Wie Maakt Nederland?'Met de film `Wie maakt Nederland?'1kijken we terug naar de jaren 1980 en1990, de begintijd van VINEX en VINO,52 2015/01 S+ROPlatformNu aan de slag voor 2040Merten NefsVereniging Deltametropoolmerten.nefs@deltametropool.nlDe afbeelding bij dit artikel is van deVereniging DeltametropoolYvonne RijpersVereniging Deltametropoolyvonne.rijpers@deltametropool.nl? nu aan de slag voor 2040In 1990 stond de vakwereld voor grote ruimtelijke opgaven met impact op detoekomstige ruimtelijke inrichting. 25 jaar later staan we weer op dat punt.We kijken terug: wat is er terechtgekomen van de Vierde Nota (VINO, 1988)en de Vierde Nota Extra (VINEX, 1991). Maar we kijken ook vooruit. De tijdvan de grote nota's en visies van het Rijk is voorbij. Wat komt ervoor in deplaats? En hoe gaan we de ruimtelijke opgaven tot 2040 zonder sturende rolvan het Rijk te lijf?Platformen vooruit, naar de opgaven van detoekomst. Ed Nijpels en Hans Alders,beide oud-minister van VROM, reageer-den op fragmenten uit hun ministertijd,over `hun' nota's. De film belicht ook hetloslaten van de grote visies en centralesturing, aan het einde van het Vinex-tijdperk, en de schizofrene rol die deoverheid daaraan overhield. Volgenshistoricus James Kennedy is dat: `Geenverantwoordelijkheid meer nemen,maar wel overal meteen bovenop zitten,zoals bij de woningcorporaties.' Daarnakomen initiatieven in beeld die latenzien dat er nu al gewerkt wordt aan detoekomst van Nederland. Bijvoorbeeldde Polderwachter, dijkgraaf RoelofBleker (Rivierenland) en Agriport A7 metnieuwe vormen van samenwerking enbenutten van energiestromen. De filmeindigt met een oproep tot idealisme(Reinier de Graaf, OMA) en met Ed Nijpelsdie maant dat we moeten voorkomendat ruimtelijke ordening een vies woordwordt, wat in de zaal met instemmingwordt begroet.Publicatie `Maak Ruimte'In het voortraject naar het Jaar van deRuimte ? het toekomstspoor ? werddoor vele gesprekken, interviews enbijeenkomsten eerst een vijftal toe-komstperspectieven voor Nederlandgedestilleerd en gepresenteerd. Uit dezeperspectieven zijn twaalf concrete op-gaven gekomen. Deze twaalf `onvermij-delijke opgaven' vormen de basis van depublicatie Maak Ruimte.2 In Maak Ruimtezijn deze opgaven onderbouwd metkaarten, feiten en cijfers, en aangevuldmet scherpe vragen die gedurendehet jaar beantwoord moeten worden.Voorbeelden van deze opgaven zijn:Integreer Ruimte en Water; VersterkInternationale Positie; en TransformeerEnergievoorziening. De publicatie heeftde vorm van een dunne atlas en wordtdoorspekt met foto's vanYorit Kluit-man's project Tussensteden en po?zievan Tim Pardijs, dichter van het Jaar vande Ruimte.Twee grote veranderingen hebben alletwaalf opgaven gemeen. Enerzijdskunnen ze niet meer los worden gezienvan de Europese en mondiale context,bijvoorbeeld de concurrentiestrijd tus-sen innovatieve regio's en het gezamen-lijk reageren op klimaatverandering ende energietransitie. Anderzijds zijn deopgaven geen pure overheidsaangele-genheden meer. Het sluiten van kring-lopen en het beheer van het landschapbijvoorbeeld zijn meer dan ooit onder-werpen voor coalities van ondernemers,maatschappelijke organisaties, burgersen overheden.ManifestDe resultaten van het Jaar van deRuimte landen in een zo breed mogelijkgedragen manifest over de ruimtelijkeontwikkeling van Nederland. Dit wordtgepresenteerd op de slotbijeenkomst op15 december 2015. Het comit? 2015, dathet jaar heeft voorbereid, heeft als eer-ste aanzet voor dit manifest een ope-ningsbod samengesteld, te vinden mid-denin Maak Ruimte. Het openingsbodbevat een statement over het belangvan de ruimte in Nederland, verbondenmet kansen voor 2040. Verder benoemthet comit? in het openingsbod eenaantal opgaven en ontwikkelingsprin-cipes die zowel opgaan voor de stad,het landelijk gebied, de infrastructuuren alles wat daartussen zit. Voorbeel-den hiervan zijn: coalities, hergebruiken culturele betekenis. Gedurende hetjaar komen we erachter of de opgavenen ontwikkelingsprincipes trefzekergekozen en geformuleerd zijn; welke hetmeest urgent zijn, en hoe we ermee ommoeten gaan. Het manifest wordt geengeduldig papier dat tot nieuwe plannenleidt, maar een levendig manifest, metacties en actiehouders die laten zienhoe ze nu al werken aan Nederland in2040 en dat na 2015 gaan doen.Het manifest zal bijvoorbeeld rich-ting geven aan de Omgevingsvisie vanhet Rijk, die in 2016 wordt opgesteld.Gedurende het Jaar van de Ruimte iseen aantal momenten gepland voor hetaanvullen en bediscussi?ren van hetmanifest. Dit proces is voortdurend tevolgen op www.wiemaaktnederland.nl. De website www.wijmakenneder-land2040.nl is in het leven geroepen omde coalities rond specifieke opgaven eenonline platform te geven.CoalitiesWie gaan de opgaven een stap verderbrengen in 2015? Al voordat het jaarofficieel van start ging, hebben zich veleorganisaties aangesloten. De verwach-ting is dat deze groep groeit en dat erzich gedurende het jaar coalities zullenvormen rond delen van de agenda.Enkele coalities zijn nu al aan de slag,zoals GroenBlauw, de Vinexmensen, enInfrastructuur en Ruimte. >>De 12 onvermijdelijke opgaven1. Beantwoord Groei en Krimp2. Benut Bereikbaarheid3. Cre?er Innovatie- enProductiemilieus4. Integreer Ruimte en Water5. Mitigeer Bodemdaling enZeespiegelstijging6. Orden de Noordzee7. Sluit Kringlopen8. Stuur Digitalisering9. Transformeer Energievoorziening10.Versterk Internationale Positie11. Voorzie in Voedsel12. Zie Metropolitaan LandschapS+RO 2015/01 53PlatformNu aan de slag voor 2040PlatformRijnMaas230 mSchelde104 mEems80 m /s2.200 m /s3/s3/s3354 2015/01 S+ROPlatformNu aan de slag voor 2040PlatformVereniging Deltametropool (www.deltametropool.nl) zal gedurende het Jaarvan de Ruimte iedere maand ??n van de twaalf opgaven over het voetlicht bren-gen. Zo komt iedere maand de achtergrond van een opgave, het netwerk daar-omheen, de spannende vragen en de oplossingsrichtingen onder de aandacht.De vereniging is via haar leden en projecten al betrokken bij verschillende opga-ven en wil zichzelf de komende tijd specifiek inzetten voor de opgave `VersterkInternationale Positie', waar haar voorzitter, Leen Verbeek, ook een parallellesessie over heeft geleid tijdens de startbijeenkomst. Organiseert u een evene-ment of project rond een van de twaalf opgaven? Neem contact met ons op!Het valt op dat het Jaar van de Ruimtetot nu toe vooral een jaar is van vakge-noten, frisse initiatieven en betrokkenorganisaties en denktanks, maar hetpolitieke debat ontbreekt grotendeels.Dat is jammer, want de opgaven zijngroot en onvermijdelijk. Het is vaak geenkwestie van uitvoeren, maar juist hetmaken van moeilijke, toekomstbestendi-ge, keuzes en beoordelen van dilemma's,bij uitstek het terrein van de politiek.De film toont aan dat bij verschillendeopgaven behoefte is aan een visie vanen overleg met het Rijk, omdat nou een-maal niet alles `bottom-up' kan. Precieswat oud-bewindslieden Neelie Kroesen Hans Alders ook benoemen: meer lefen een overkoepelende visie, in plaatsvan afwachten en later rechtbreien. Dievisievorming zal inderdaad anders gaandan 25 jaar geleden bij de Vinex, meer indialoog dan top-down. Die dialoog wordtnu ge?nitieerd door het Jaar van deRuimte, zodat er naast de coalities en deOmgevingsvisie straks ook een publiekdebat is over het Nederland van 2040. Noten1 De film is te zien op http://youtu.be/CswKMnn-BQQ2 De publicatie is te zien op http://issuu.com/deltametropool/docs/3658dmp_maak_ruimte_web_losYvonne Rijpers en Merten Nefs zijn pro-jectleider bijVereniging Deltametropoolen verantwoordelijk voor de film `Wiemaakt Nederland?' en de publicatie.Maak Ruimte.S+RO 2015/01 55PlatformNu aan de slag voor 2040