PlatformHet ministerie van Economische Zakenkwam begin dit jaar met een visie opomgevingsmanagement voor energie-projecten. Overheden, burgers, bedrij-ven en maatschappelijke organisatiesmoeten samen (meer) optrekken metde energietransitie. Het doel? Winstvoor alle partijen, dus ??k voor deomgeving.Windmolenparken kunnen de ge-moederen in de omgeving hoog doenoplaaien. Voorzitter Albert Koers vande Nederlandse Vereniging Omwonen-den Windturbines (NLVOW) vindt dateen goed omgevingsproces veel kanbetekenen. Om die reden vindt hij datomwonenden van meet af aan moetenworden betrokken en dat wettelijkeregelingen de belangen van bewonersbeter moeten waarborgen. LennertGoemans, projectleider Omgevingsma-nagement van het ministerie van EZbeaamt dit. Volgens hem moeten over-heden, energiesector en belangenorga-nisaties meer denken vanuit gebiedenen maatschappelijke doelstellingen.De manier waarop Rijkswaterstaatomgaat met de aanbevelingen van deCommissie Elverding kan als voorbeelddienen. `Wij zetten alle zeilen bij om deafspraken uit het Energieakkoord teEnergietransitie slaagtalleen samen met omgevingbehalen. De energietransitie heeft eenimpact op ons allemaal en de omge-ving hebben we daarbij hard nodig. Datgeldt niet alleen als belanghebbendebij grootschalige ontwikkelingen, maarjuist ook voor initiatiefnemers, zoals deenergieco?peraties. Wij moeten lerendenken vanuit het bredere belang vanhet gebied.'De Nederlandse Vereniging Omwonen-den Windturbines (NLVOW) staat in veelprojecten de omwonenden bij. De Ne-derlandse ambitie voor een opgesteldvermogen van 6000 MW in 2020 staatvoor hen niet ter discussie. `Een demo-cratisch genomen besluit, waar we nietaan tornen. Wel vragen wij ons af hoere?el het is, aangezien het bij die 6000MW slechts om anderhalf procent vanhet totale energieverbruik gaat. Een il-lusie dat hiermee de energietransitie opte lossen is. Er moet dus nog veel meeringezet worden op zonne-energie enandere vormen van duurzame energie.'Voor Windpark De Drentse Monden enOostermoer in Drenthe zijn plannenvoor windturbines met een totaal van150 MW. Dit gebied is op voordrachtvan de provincie aangewezen als gebiedvoor grootschalige windenergie. >>S+RO 2016/04-05 55PlatformEnergietransitie slaagtalleen samen met omgevingDe foto's bij dit artikel zijn van deWindunieGeke KiersCommunicatiebureau Geke Kierskiersjrn@hetnet.nlPlatform56 2016/04-05 S+ROPlatformEnergietransitie slaagtalleen samen met omgevingPlatformlangs de N33 bij Delfzijl, dat tevensaardbevingsgebied is. `Omstandighedendie niet echt begrip geven voor andereinitiatieven waarbij de overheid isbetrokken.'Albert Koers is wat positiever over degang van zaken bij Windpark Wierin-germeer, dat in de kop van Noord-Hol-land gebouwd zal worden. De huidigewindturbines uit dat gebied wordenvervangen door 99 grotere exemplarenvan 3 tot 4 MW, die in rijen geplaatstworden, de zogenaamde lijnopstel-lingen). Voor het project is een GreenDeal tussen gemeente, provincie,Rijk en initiatiefnemers gesloten. Destructuurvisie werd opgesteld door degemeente, die vele avonden voor bewo-ners organiseerde en ook windweeken-den en winddagen organiseerde. Pas nahet vaststellen van de structuurvisiewerd de locatie van het windpark naderingevuld. Overheid en initiatiefnemersinvesteerden in een goede relatie metde buren. En vanuit het principe om ooklasten en lusten met elkaar te verbin-den werd er een Polderprofijtplan op-gesteld, waarmee direct omwonendenstraks via een Burenregeling, Wind-fonds en Poldermolen meeprofiterenvan de opbrengsten uit het windpark.Een aanpak die past bij de visie opomgevingsmanagement van het minis-terie van Economische Zaken. LennertGoemans: `Het is belangrijk om mensenmee te nemen in de plannen en open tespreken over wat omwonenden kun-nen verwachten. Je begint dan bij hetgebied zelf, wat zijn hier de opgaven?En vervolgens kijk je naar het initiatief,voor bijvoorbeeld een windpark. Watzijn de te verwachten effecten? En doetzich inderdaad een waardedaling van dewoningen voor?'`Bij Windpark Wieringermeer wordt inieder geval echt gepraat tussen bewo-ners, initiatiefnemers en overheden,'ervaart Koers, `Constructieve gesprek-ken en dat is al heel wat, evenals eenprofijtregeling. Maar als zoveel >>Europese doelstellingen voor NederlandCO2 (of: kooldioxide) komt onder meer vrij bij de verbranding van fossielebrandstoffen, zoals olie en aardgas. Door de CO2-uitstoot te verminderenkan de opwarming van de aarde worden geremd. Hierover zijn internationaleafspraken gemaakt. In Nederland heeft de overheid samen met meer danveertig partijen het Energieakkoord afgesloten om van fossiele brandstoffennaar een CO2-arme energievoorziening over te stappen en zo veel mogelijkenergie te besparen. Om deze doelstellingen te kunnen halen hebben Rijk enprovincies afgesproken om in 2020 voor in totaal 6000 MW aan windmolens opland te bouwen. Deze windmolens leveren energie aan ongeveer vier miljoenhuishoudens. Energietransitie omvat niet alleen het bouwen van onder anderewindmolens, maar ook onderzoek naar warmte en besparing en duurzametechnologie, zoals opvang en afvang van CO2 en elektrisch vervoer. Voor delangetermijndoelstellingen wordt de dialoog aangegaan met burgers, bedrij-ven kennisinstellingen, andere overheden en maatschappelijke organisaties.Momenteel wordt zowel online als tijdens bijeenkomsten in het hele land dedialoog aangegaan om idee?n en voorstellen binnen te krijgen. De uitkomstenhiervan worden meegenomen in een beleidsagenda, waarin eind 2016 concretevoorstellen aan de Tweede Kamer worden gedaan voor een CO2-arme energie-voorziening in 2050.CO2-reductiedoelstellingen van de EU:ten opzichte van 19902020 - 20 procent2030 - 40 procent2050 - 80 tot 95 procentHernieuwbare energie (Europese richtlijn)2020 - 14 procentDe verbranding van fossiele brandstoffen draagt bij aan CO2-uitstoot. Hetaandeel hernieuwbare energie (zoals energie uit biomassa, windenergie enzonne-energie) neemt volgens de Nationale Energieverkenning 2015 met hetvastgestelde beleid toe tot ruim 10 procent in 2020. Met het voorgenomenbeleid wordt 12,4 procent in 2020 en 16,1 procent in 2023 gehaald. Eind vorigjaar zijn door de overheid en de andere partijen van het Energieakkoord extramaatregelen genomen om dit doel te behalen.Omdat het om een groot windparkgaat, is het Rijk bevoegd gezag en deRijksco?rdinatieregeling (RCR) vantoepassing. De procedure is te verge-lijken met het trac?besluit, waarmeerijksinfrastructuur wordt aangelegd.Inspraak is op formele momentengeregeld. Bij het windpark De DrentseMonden en Oostermoer zitten over-heden niet op ??n lijn, getuige het feitdat een gemeente conceptzienswijzenheeft toegestuurd aan haar inwoners.Lennert Goemans: `Hoewel het gebiedis aangewezen op voorspraak door deprovincie, zie je nu toch dat gemeen-ten lijnrecht tegenover provincie enRijk staan. Overheden zouden aande voorkant samen de ambitie vastmoeten stellen. De procedure is dan deafsluiting van een bestuurlijk proces inde regio.'De rijksco?rdinatieprocedure laatvolgens Albert Koers niet veel zeggen-schap aan de omgeving over. Voor hetvertrouwen in de overheid vindt hij datgeen goede zaak. Hij noemt ook hetkrachtige verzet tegen het windparkS+RO 2016/04-05 57PlatformEnergietransitie slaagtalleen samen met omgevingPlatformbewoners naar de Raad van State gaan,doe je het als overheid dan goed? On-danks goede bedoelingen hebben de ge-sprekken dan geen oplossing gebracht.'De bezwaren van bewoners richten zichmet name op de geluidsnormen, dievolgens Koers in Nederland veel ruimerzijn dan in andere EU-landen. Ook willenomwonenden een betere garantie-en profijtregeling. De NLVOW lobbythiervoor in Den Haag. Een kwalijkezaak, vindt hij het dat voor de tur-bines van het testveld van ECN in deWieringermeer de geluidsnormen pasachteraf, na de monitoring wordengehanteerd. `Dat is niet uit te leggenaan omwonenden.'De NLVOW is daarnaast kritisch op devergoedingen aan grondeigenaren voorhet plaatsen van de turbines. AlbertKoers: `Neem bijvoorbeeld het Wind-park Frysl?n in het IJsselmeer, waar hetRijk zelf eigenaar is van de gronden envoor het gebruik van `waardeloze blub-ber' een bedrag van vier miljoen eurobetaald krijgt. Ook al wordt er door deexploitant een paar ton in een gebieds-fonds gestort als compensatie voorbijvoorbeeld wegblijvende recreanten,dan nog staat het in geen verhoudingtot de schaderegeling aan bewoners,die hinder ondervinden. Wij pleiten inzijn algemeenheid voor een profijtre-geling. Omwonenden die dagelijks lastkrijgen van de windmolens zouden eenvergoeding moeten hebben die in eeneerlijke verhouding staat met de grond-eigenaren. Zij worden royaal betaaldvoor gebruik van een klein stukje grond.In de verhouding tot de omwonendenzijn lasten en lusten niet in balans.'Derck Truijens van Windunie is alsinitiatiefnemer trots op de 300-400MW die Windpark Wieringermeer gaatbijdragen aan de landelijke energie-doelstelling. De structuurvisie die doorde gemeente is voorbereid met veelbewonersavonden, heeft volgens hembijgedragen aan een gevoel van betrok-kenheid. `Ook het Windfonds, de met deOmgevingsraad vastgestelde Buren-regeling en de Poldermolen, waarin delokale gemeenschap kan investeren,dragen bij aan de betrokkenheid vanomwonenden.' Ten aanzien van degrondvergoedingen geeft hij aan datbij de hoogte ervan door Windunie weldegelijk rekening wordt gehouden metinvesteringen die grondeigenaren doenteneinde het windpark in lokaal eigen-dom te hebben. Dit geeft volgens hemvoor hen juist een zeer groot onder-nemersrisico. Dit is onder andere hetgeval bij de Windparken in Zeewolde,Wieringermeer, Drentse Monden enOostermoer.Andere benaderingTruijens erkent dat procedures waarbijlocaties voor projecten zoals wind-parken via de rijksco?rdinatierege-ling worden aangewezen, moeilijkeruit te leggen zijn aan de omgeving.Voor het slagen van de opgave van deenergiedoelstellingen na 2020 ziet hijeen andere benadering. `De doelstel-ling om CO2 te reduceren zou beter alsopgave aan de regio kunnen wordenvoorgelegd. Daardoor krijgt de omge-ving zelf invloed op de manier waaropdie doelstelling wordt ingevuld.' OokLennert Goemans, vindt meedenkenover CO2-reductie goed passen in devisie op omgevingsmanagement vanhet ministerie EZ. `In het eind 2015verschenen Energierapport kondigt hetkabinet aan na 2023 te willen sturenop CO2-reductie. En dat de besluitvor-ming zo dicht mogelijk bij de burgerwordt georganiseerd. Dit betekent datomwonenden kunnen meedenken overinvulling van de CO2-reductie door bij-voorbeeld zonneparken, windmolens ofwarmtenetten of door groot in te zet-ten op energiebesparing. Afweging vandeze opties zou in de toekomst meer inde regio kunnen plaatsvinden, zodat eriets te kiezen valt.'Bij windparken kunnen ook andere is-sues uit de omgeving een rol spelen. Zowaren bij Windpark Krammer land-schappelijke kwaliteit en natuur on-derwerpen waarover goede afsprakennodig waren. Lennert Goemans: `Het isheel gebruikelijk in RCR-projecten dataan de hand van overleg met de omge-ving plannen worden aangepast. Ookhier heeft de initiatiefnemer afsprakenmet de omgeving gemaakt, die de na-tuur ten goede komen. Zo wordt ??nmolen voorlopig niet gebouwd op eenlocatie waar veel trekvogels het gebiedaandoen. Ook worden vier molens opeen andere plek ontmanteld. Door dezeop de omgeving gerichte aanpak vande initiatiefnemer zijn alle beroepenop twee na ingetrokken.' Hij bena-drukt dat landschappelijke waardenen natuur ook gezamenlijke waardenzijn. `Niemand is tegen de natuur, ookde initiatiefnemer niet. Een ontwik-kelaar wil ook voorkomen dat vogelszich tegen de molens te pletter vliegen.Een windmolenpark wordt ook gezienals een ontwikkeling voor de langeretermijn en dat betekent dat de relatiesin het gebied langdurig goed moetenzijn. Een goede verstandhouding is be-langrijk voor iedereen, want buren zijnnaast omwonenden ook zelf gebruikersen dus potenti?le klanten.'Betrokken partijen rondom WindparkenMinisterie EZ: Subsidieverlening, bevoegd gezag voor het rijksinpassingsplan(samen met minister IenM), co?rdinator vergunningprocedures.Ministerie van IenM, Rijkswaterstaat: bevoegd gezag (samen met ministerEZ) voor het rijksinpassingsplan.Initiatiefnemer: is verantwoordelijk voor voorbereiding en realisatie van hetproject.Netbeheerder: sluit windparken aan op het elektriciteitsnet.Energiemaatschappijen: leveranciers van stroom aan de consument.58 2016/04-05 S+ROPlatformEnergietransitie slaagtalleen samen met omgevingPlatformEnergiedialoogDe energievoorziening verandert en datheeft invloed op het dagelijks leven vanmensen: op de manier waarop wonin-gen verwarmd worden, op de inrichtingvan het landschap en op het vervoer.Het idee is dat in het hele land burgersen bedrijven het initiatief nemen omenergie te besparen, te verduurzamenen de CO2-uitstoot terug te dringen.Van deze betrokkenheid, kennis enervaring wil het kabinet gebruik maken.Het is een grote opgave om in 2050 eenCO2-arme energievoorziening te hebbenen dit kan alleen in een gezamenlijkeinspanning. Om die reden is de Energie-dialoog gestart.Een bredere bewustwording van deenergie-opgave is volgens LennertGoemans nodig voor meer begrip.`Elektriciteit en gas worden in Ne-derland over het algemeen niet alsschaars ervaren.' Gebruikers leggengeen directe relatie tussen energie-projecten en de stroom uit de stop-contacten en warmte in hun woonhui-zen. De opwekking van elektriciteit engas is een techniek die ver af staat vande gebruiker. Energie scoort boven-dien hoog in de beschikbaarheid, en deeindigheid van traditionele ener-giebronnen is voor mensen moeilijkvoorstelbaar. De beschikbaarheid vantraditionele energiebronnen wordtsteeds moeilijker, en ook de uitstootvan CO2 die ermee gepaard gaat maaktdat een overstap naar duurzameenergiebronnen nodig is. Daarvoorhebben we elkaar nodig,' stelt LennertGoemans.' Dit artikel verscheen eerder in vabladToets. Als lid van S+RO kunt u n u ookalle artikelen van Toets online raad-plegen en downloaden:www.toets-online.nl.Geke Kiers is journalist en eigenaar vanCommunicatiebureau Geke Kiers.Meer informatieLennert Goemans, projectmanager Om-gevingsmanagement Ministerie EZDerck Truijens, Windunie DevelopmentAlbert Koers Vereniging OmwonendenWindturbines NLVOWS+RO 2016/04-05 59PlatformEnergietransitie slaagtalleen samen met omgeving