Is het angst en onzekerheid over het coronavirus die mensen steden uit drijft het land in? Of spelen er andere oorzaken een rol? Helder is dat de architectuur, bouwcultuur, woon- en leefomgeving er na 2020 anders uit zal gaan zien in Nederland als gevolg van de covid-19 pandemie. Twee tendensen die al gaande waren worden door de pandemie, de komende economische recessie en daaropvolgende investeringen versneld. Ten eerste zal de globalisering een stimulans zijn voor de circulaire economie met de daarmee gepaard gaande verandering in bouwtechnologie en materiaaltoepassing. Ten tweede de wederopstanding van het beleid van gebundelde deconcentratie met groeikernen van de jaren zeventig in het Stedelijk Netwerk Nederland. Het doel van dit essay is om een beeld te schetsen van toekomstige ontwikkelingen voor de architectuur, bouwcultuur, woon- en leefomgeving als gevolg van de genoemde tendensen.

Na inmiddels bekende zoönotische ziekten zoals hiv-, ebola-, sars- en mers waarbij virussen van dieren op mensen worden overgebracht, kampen we nu met het besmettel?ke covid-19 virus. Er is een verband tussen verspreiding van virussen en onze huidige leefwijze en verstedel?kingspatroon. ‘Is de triomf van de stad ten einde?’ kopte Het Parool al op 23 mei 2020. Steden zijn hier en daar al doodverklaard, betoogde men. Juist steden zijn dankzij de voortdurende nabijheid van mensen kwetsbaar. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in rioolwater van juist steden de eerst virussen zijn aangetroffen. Veel rijke burgers uit steden vluchten naar buitenhuizen op het platteland (Volkskrant 29 maart 2020). De oorzaak van deze vlucht, als die er al zou zijn, is onduidelijk. Naast gezondheid leiden afgesneden Rijksmiddelen, hoge WOZ/OZB, woningtekort en opgedreven woningprijzen in steden, en stikstof /PFAS al langer tot grote zorgen. Het aangekondigde webinar: Trek uit de stad voor 29 oktober van het Vastgoedjournaal waar de uittocht van Amsterdam centraal staat illustreert de nieuwe toestand in sommige steden.