Zelfs in een relatief klein land als Nederland is sprake van regionale verschillen die onder meer leiden tot discussies over een groeiende kloof tussen Randstad en Randland (Meier et al, 2015) en de veronderstelde groeiende ongelijkheid tussen stad en land (de Voogd, 2015, Milikowski, 2020). Iedereen is daarbij op zoek naar voor iedere gemeente of regio liefst eenvoudige meetbare sleutelindicatoren die in een oogopslag kunnen vertellen hoe het met een gemeente gesteld is. Vaak hanteert men daarvoor de positie van een gemeente op de verschillende "lijstjes" (zie bijvoorbeeld Louter/Elsevier en Atlas voor Gemeenten) die elk jaar weer worden gepresenteerd of de karakterisering van de brede welvaart (CBS, 2021) die de laatste jaren een opgang beleeft. Op basis van onze classificatie van gemeenten met vergelijkbare eigenschappen en opgaven in de Taxonomie van de Nederlandse Gemeenten (Hol en Stohr, 2021) hebben we indicatoren ontwikkeld die inzicht geven in de stand van zaken van de meer fundamentele aspecten van het ruimtelijk functioneren en tevens zicht geven welke regiemaatregelen voorhanden zijn om eventuele problemen die daar ontstaan of al aanwezig zijn op te lossen. Daarbij ontstaat ook meer inzicht in de inspanning die nodig is om dat voor elkaar te krijgen.

Bij de ontwikkeling van de indicatoren vallen we terug op onderzoek van Berry (1964) waarin het Daily Urban System wordt gedefinieerd. Het Daily Urban System (DUS), ook wel de functionele regio genoemd, is een stelsel van ruimtelijke niches die een onderlinge samenhang kennen. Het functioneren daarvan wordt bepaald door volledigheid en harmonie. Ofschoon het DUS vaak een samenstelsel is van knooppunten en grenslijnen die gegeneerd worden uit dagelijkse bewegingen van mensen en het bijbehorend motief (zie onder andere Poorthuis en van Meeteren; 2019), kan met een gedegen analyse van het systeem de basis worden gelegd voor beleidsregie (Tordoir, 2021). Van der Linden (2014) heeft in zijn onderzoek gezocht naar indicatoren waarmee het Daily Urban System gekarakteriseerd kan worden. Daaruit komen drie typen “flows” naar voren: migration flows, commuting flows en sales flows. Deze drie typen flows kunnen – mits elk gevangen in één indicator – de functionele regio waarop ze betrekking hebben nauwkeurig definiëren.
De manier waarop deze indicatoren zich over tijd ontwikkelen is dan een maat voor de veranderingen van het Daily Urban System van regio’s en gemeenten. En daarmee ook een maat voor veranderende onderlinge verhoudingen tussen regio’s en gemeenten. En het biedt inzicht in ruimtelijk-functionele niches in het regionale stelsel van Nederland en de kansen die daar voor gemeenten liggen.