I.

Bomen zijn duurzaam? Hoho: ze geven schaduw op uw zonnepanelen, waardoor die minder rendement hebben. En ze verhinderen het wegwaaien van fijnstof, waardoor onze straten geen frisse lucht krijgen. Bovendien, ze nemen licht weg uit uw woonkamer. Er komt luis of andere troep vanaf en er komt vogelpoep op uw auto. In de herfst verstoppen bladeren de dakgoot, waardoor lekkage kan ontstaan. Treinen krijgen er vierkante wielen van, waardoor u met de auto moet. Met een lawaaiige bladblazer moeten de bladeren weggeblazen worden. Takken hangen boven de weg, het snoeien kost geld. Bomen kunnen van binnen rotten zonder dat je het direct ziet. Als het stormt kunnen ze omwaaien. Ze kosten (parkeer-)ruimte, ze belemmeren het zicht langs de wegen. Ze veroorzaken pollen in de lucht waar mensen allergisch voor zijn, zodat onze auto’s met pollenfilters moeten worden uitgerust. Boomwortels vernielen de bestrating en ondermijnen onze dijken. Dus weg ermee! Op naar de boomloze stad. Zelfs duurzaamheid wordt er bijgehaald om de boom te bestrijden en te elimineren. Hoe triest een stad, buurt, straat of plein is zonder bomen, moet blijkbaar telkens opnieuw worden uitgelegd.

II.

Er zijn landen waar vrijwel geen boom te vinden is, en landen waar bomen overvloedig aanwezig zijn, die toch heel zuinig zijn op de bomen in de stad. Nederland hangt daar precies tussenin. In de prehistorie was er bos waar geen water was. Wij hadden een dicht bebost land, maar we hebben kans gezien het oerbos te elimineren. Vervolgens hebben we wel weer, her en der, wat bos laten terugkomen. Maar nu lijkt een traditie te ontstaan van achteloos kappen. Zelfs Capelle aan den IJssel, benoemd tot de ‘groenste gemeente van Nederland’ heeft als beleid dat een kapvergunning altijd gegeven wordt, tenzij er een bijzondere reden is die niet te geven. En onze wereldberoemde Hollandse dijkenbouwers zagen geen kans de monumentale bomen aan de IJsseldijk te sparen, nu daar de dijk versterkt moet worden. Capelle juicht, want nu kunnen op die plek extra parkeerplaatsen komen!

Terwijl in de Finse steden woonwijken als het ware in het bos worden uitgespaard. De architectuur is erin gespecialiseerd nauwkeurig om de bomen heen en tussen de bomen door, te ontwerpen. Alleen waar het niet anders kan worden bomen gekapt. Zodat de nieuwe woningen tussen de bestaande bomen staan. En direct een natuurlijke omgeving hebben. In Nederland is de nieuwbouwwijk decennialang als nieuwbouwwijk herkenbaar, omdat er geen boom staat die boven de huizen uitkomt. In de te korte Vinex-achtertuinen en de vaak volledig bestrate voortuinen, hoeven we ook geen bomen te verwachten.

III.

Een frisse voorjaarsavond in Newport, kleine havenstad aan de overzijde van de Atlantische Oceaan. Bij de invallende schemering loopt de bevolking uit, richting de tuin van het Newport Art Museum, waar een majestueuze – maar stervende – ‘Fern leaf European Beech Tree’, ofwel Fagus sylvatica ‘Asplenifolia’, met behulp van laser verlicht wordt. Feeëriek, dat groot-dictee-der-Nederlandse-taal-woord, is hier van toepassing.

Ontroerend was het om te zien hoeveel mensen er op de been waren, om gezamenlijk de uitvaart van een beuk te vieren (want uiteindelijk werd er wel een feestje van gemaakt). Een funeral voor een boom. Dat zegt iets over bewustwording, over betrokkenheid, over liefde voor de stadsboom. Newport ontleent zijn karakter behalve aan de vele oude houten huizen, ook aan de vele oude beuken. The European Beech Tree is de trots van Newport. Bomen zijn duurzaam, maar ze hebben niet het eeuwige leven. Dat wordt nu in Newport onderkend, evenals het ontbreken van een langlopend plan voor tijdige vervanging. Veel van de beeldbepalende bomen zijn ruim anderhalve eeuw oud, en aan het eind van hun natuurlijke levensduur. Zo’n vervangingsplan moet er te elfder ure toch komen.

IV.

In Rotterdam en andere steden heb je de bomenridders. Ze willen, aldus hun filosofie, ‘de mentaliteit van mensen naar bomen toe veranderen, evenals de manier van denken van stedenbouwkundigen, (landschaps)architecten, bestuurders en beleidsmedewerkers.’ Dat is blijkbaar nodig. Ze trekken ten strijde als een soort Robin Hoods. Of Don Quichotes? Strijders in elk geval, die opkomen voor rechtelozen die zich niet kunnen verdedigen. Zij strijden tegen de Gevestigde Orde die ‘anti-bomen is.’ Zij strijden tegen Groot Onrecht. Tegen de politiek, tegen domheid en kortzichtigheid. De Domheid, die ideeën oplevert als het verwijderen van bomen, zodat het fijnstof beter kan wegwaaien. Zucht.

Het is verbijsterend wat er ondanks de Bomenridders nog mis gaat. Zo konden zij niet verhinderen dat op de Binnenrotte, waar de dubbele rij platanen aan de noordzijde volgens ontwerp van West8 net groot genoeg was geworden om iets voor te stellen, opeens weer een nieuw ontwerp moest worden uitgevoerd. Waardoor al die bomen weer weg moesten. Hoe lang zal het nu nog onbeduidende vervangende groen er mogen staan? Rotterdam heeft blijkbaar wel een vervangingsplan: niet als de bomen aan het eind van hun natuurlijke levensduur zijn, maar als ze net wat beginnen te worden, moeten ze al weer weg.

Meer weten?