S+RO 2016/01 15ThemaNieuwe mobiliteitWalkable City WenenMascha OnderwaterBureau B+B landschapsarchitectuuren stedebouwmascha.onderwater@bplusb.nlDe foto's bij dit artikel zijn van RickyRijkenbergMariahilfer Strasse, planDe Mariahilfer Strasse is een chique,negentiende-eeuwse winkelboulevardin Wenen. De laatste decennia werd desfeer bepaald door verkeersopstop-pingen, uitlaatgassen en lawaai. Enkelejaren geleden besloot de gemeenteWenen om zijn groene gezicht te latenzien en de straat voetgangervriendelijkte maken.De 1,6 kilometer lange MariahilferStrasse is in drie zones verdeeld. Hetmiddelste deel, de nieuwe voetgangers-zone, vormt het nieuwe hart van destraat. Bestemmingsverkeer, stadsbus-sen en leveranciers mogen er wel in,maar ze zijn duidelijk te gast. Mensenhebben hier alle ruimte om te slenterenof te verblijven. De twee buitenste zo-nes zijn naar het shared space-principeingericht. In een shared space wordt destraat opgevat als een verblijfsruimte,niet enkel als verkeersruimte. Auto's,fietsers en voetgangers gebruiken de-zelfde rijbaan. Als gevolg daarvan zou-den alle verkeersdeelnemers rekeningmet elkaar moeten houden en daaromvoorzichtiger rijden. Helaas gebeurtdat in de praktijk niet altijd. Soms ont-staat er een survival of the fittest.Daarom is er toch gekozen voor eensubtiele zonering. Langs de gevelskunnen voetgangers veilig slenteren,terwijl de middelste rijbaan ook doorauto's en fietsers gebruikt kan worden.Deze hybride oplossing veroorzaaktewel een juridische puzzel: hoe definieerje een rijbaan? Welke parkeerregels zijnhier van toepassing? Er kwamen tweejuristen aan te pas om alles dicht tetimmeren. De meest drastische ingreepwas echter het omleiden van het door-gaand verkeer. Halverwege de Maria-hilfer Strasse is een knip gemaakt.ReferendumHet idee om de Mariahilfer Strasseverkeersluw te maken wekte in eersteinstantie veel weerstand op. De inwo-ners van Wenen houden van autorijdenen winkeliers waren bang voor omzet-daling als klanten niet meer voor dedeur zouden kunnen parkeren. Een stelmet een LAT-relatie vreesde voor hungezamenlijke toekomst: de ene woondebij het Westbahnhof, de ander bij hetMuseumkwartier. Ze waren gewend deanderhalve kilometer daartussen perauto af te leggen.Het ontwerp voor de MariahilferStrasse werd uiteindelijk zelfs inzet vaneen referendum. Voorafgaand aan hetreferendum organiseerden de betrok-ken stadsdelen samen met de ontwer-pers informatiemiddagen. De straatwerd tijdelijk afgezet en er werdenprototypes van het nieuwe straatmeu-bilair geplaatst. Op lange tafels lagenplattegronden van de straat, waarvoorbijgangers al hun op- en aanmer-kingen op konden schrijven. Tijdensdeze informatiedagen werd de autovrijestraat direct in gebruik genomen doorpicknicks en demonstraties. De ver-keersruimte veranderde automatischin publiek domein. Uiteindelijk stemdetijdens het referendum 53 procent vande inwoners voor het ontwerp. Een halfjaar na oplevering geeft 71 procent aanvoor te zijn, zo blijkt uit een enqu?tevan onderzoeksbureau SORA.City LoungesDe Mariahilfer Strasse is van gevel totgevel bestraat op een gelijk niveau. Destoep ligt dus niet hoger dan de rijbaan.De geleidingslijnen voor de verschil-lende gebruikers zijn subtiel in de >>WalkableCityWenen16 2016/02 S+ROThemaNieuwe mobiliteitWalkable City Wenenbestrating aangegeven. De strook voorbussen, bevoorradingsverkeer en fiet-sen loopt rechtdoor in het midden vande straat, lichte krommingen negerend.Zo ontstaan aan beide zijdes verkeers-luwe zones van wisselende breedtes.De nieuwe straatmeubels met beplan-tingsbakken en waterelementen zijn inde brede binnenbochten geplaatst. Zezijn gegroepeerd in `City Lounges', plek-ken voor ontmoeting en interactie.De bestrating en het straatmeubilairzijn gemaakt van Oostenrijks graniet,dat al eeuwenlang gebruikt wordt inde stad. De groeves liggen 150 kilome-ter buiten de stad. Hierdoor sluit dematerialisatie van de openbare ruimtenaadloos aan op de gevels en ontstaater een rustig beeld. Bijzondere plek-ken in de straat, zoals het plein bij dekerk, zijn gemarkeerd door afwijkendebestrating. Hier zijn keitjes toegepast.De bestaande bomen in de MariahilferStrasse zijn hoog opgekroond. In de be-plantingsbakken zijn lagere, kleurrijkebomen geplaatst, zodat de City Loun-ges een meer besloten, intiem karakterkrijgen. De openbare verblijfsplek-ken cre?ren momenten van rust in dedrukke winkelstraat, waar je mag `zijnzonder pinpas'.Place makingHet voetgangersvriendelijk maken vande Mariahilfer Strasse past in de trendvan stadsmarketing, of place making.De binnenstad wordt gezien als eenproduct, dat op een verleidelijke maniermoet worden gepresenteerd. Dat heeftalles te maken met onze veranderendemanier van winkelen. We kopen steedsmeer online, of bezoeken een outlet-center aan de rand van de stad. Dewinkelstraat in de binnenstad is nietmeer vanzelfsprekend de plek waar weinkopen doen.Omvallende winkelketens en legepanden zijn daarvan het gevolg. Om deconcurrentie met webwinkels en shop-ping malls aan te gaan, moeten bin-S+RO 2016/01 17ThemaNieuwe mobiliteitWalkable City Wenennensteden een aantrekkelijk alternatiefbieden. Historische stadscentra onder-scheiden zich van andere recreatievebestemmingen door hun authenticiteit,diversiteit en levendigheid. Om niet leegte lopen, moeten binnensteden dezekwaliteiten versterken. Hoogwaardigeopenbare ruimte is daar een onmisbaaronderdeel van. Volgens onderzoek vanarchitect Jan Gehl leidt voetgangers-vriendelijke openbare ruimte ertoe datmensen meer tijd in een winkelstraatdoorbrengen en ondertussen ook meergeld uitgeven.Positieve effectenDe herinrichting van de MariahilferStrasse heeft verschillende positieveeffecten op de stad. Doordat het auto-verkeer drastisch is afgenomen, is erminder geluidsoverlast en luchtveront-reiniging in de directe omgeving van dewinkelboulevard. De straat is nu aange-naam om doorheen te lopen of fietsen.Dit leidt tot extra lichaamsbeweging,wat uiteindelijk de volksgezondheid tengoede komt. Ondernemers zijn ook blijmet de herinrichting: mensen blijvenlanger in de straat en geven gemid-deld meer geld uit. Tegelijkertijd biedtde straat de mogelijkheid om `te zijnzinder pinpas': de City Lounges zijn eenopenbaar en aantrekkelijk alternatiefvoor terrasjes bij caf?s. Mascha Onderwater is landschapsar-chitect en lid van het directieteam vanBureau B+B.ProjectgegevensProjectnaam/locatie: Mariahilfer Strasse, WenenOpdrachtgever: Gemeente WenenDesignteam: Bureau B+B landschapsarchitectuuren stedebouw orso.pitro architectsOppervlakte: 1.6 km / 42.753 vierkante meterStatus: Opgeleverd in november 2015