Water en bodem zijn sturend in het ruimtelijk beleid. Wat betekent dat voor de rol van waterschappen in de toekomst? En wacht er ook nog een taak in de energietransitie? Twee dijkgraven en een hoogheemraad over groei van het zelfbewustzijn, fundamenteel andere gebiedsontwikkeling en extra stappen in de strijd tegen klimaatverandering. Luister naar bodem en water

Water en bodem zijn voortaan sturend in het ruimtelijk beleid. Die keuze van het Rijk vervult hoogheemraad Els Otterman (Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden) met blijdschap. “Het is belangrijk dat in onze laaggelegen delta de watersector meer invloed krijgt.” Dijkgraaf Roeland van der Schaaf (Waterschap Noorderzijlvest) noemt het niet minder dan een ‘baanbrekende ommezwaai’. “Eeuwenlang zijn we bezig geweest bodem en water onze wil op te leggen. Dat gebeurde goed en geraffineerd, maar de gevolgen van klimaatverandering in combinatie met onze hoge bevolkingsdichtheid maken dat we voor nieuwe uitdagingen komen te staan. Alle partijen die betrokken zijn bij de ruimtelijke ordening, ook de waterschappen, zullen van nu af aan naar bodem en water moeten ‘luisteren’.” “Techniek loste lange tijd alles wel op”, vult dijkgraaf Patrick van der Broeck (Waterschap Limburg) aan, “maar daar moeten we van afstappen. Van huis uit ben ik fysisch geograaf; ruimtelijke ordening heb ik geleerd, begint bij de bodem en daar zit water in. Als we vervolgens goed met de natuur samenwerken, dan komen we tot heel andere oplossingen.”

Otterman: “Waterschappen zullen als het gaat om hoogwater-waterveiligheid het voortouw moeten nemen in op de natuur gebaseerde oplossingen, maar daar redden we het in het westelijk deel van ons land echt niet mee. Als we in onze dichtbevolkte delta willen blijven wonen, dan moeten we ook klimaat-adaptief bouwen.”

Gebiedsontwikkeling krijgt een fundamenteel ander karakter, denkt Van der Schaaf: “Een nieuwe woonwijk intekenen en vervolgens bodem en water aanpassen aan de wensen van de toekomstige gebruikers, is geen begaanbaar pad meer. En ook in al bebouwd gebied zullen niet goed functionerende systemen een verandering moeten ondergaan.”

Waterschap Limburg werd in 2021 geconfronteerd met overstromingen na hoogwater in zuid en midden Limburg. Van der Broeck onderschrijft de woorden van zijn collega uit Groningen. “We moeten ons realiseren dat niet alles maakbaar is. Rivieren moeten meer ruimte krijgen. Dat hebben we eerder in het noorden van onze provincie gedaan, dat zal ook in Zuid-Limburg moeten gebeuren. Daarbij is het belangrijk anders te denken, minder conservatief te handelen en minder zelfgenoegzaam te zijn. We zien Nederland graag als het land van de allerbeste wateringenieurs, maar het is heel zinvol om over de landsgrens te kijken. Zwitserland kent heldere normen voor de plekken waar vanwege het risico op wateroverlast wel of niet mag worden gebouwd. Daar kunnen we van leren.”