Tijdschrift voorVolkshuisvesting en StedebouwOrgaan van liet Nederlands Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw en deRationale Woningraad, Algemene Bond van Woningbouwverenigingen, waarin^pgenomen de mededelingen van de Rijksdienst voor het Nationale Plan, en tevensgewijd aan de Wederopbouw51e Jaargang 1950IN H O U DbladzijdeI. BinnenlandAdressenAdres van de Ned. Bond van Huis- en Grondeigenarenaan de Tweede Kamer inzake het ontwerp-huurwetAdres van de Contact-commissie voor OnroerendeZaken aan de Tweede Kamer inzake het ontwerp-huurwetAdres van de Vereniging van Directeuren van Naam-loze Vennootschappen tot Exploitatie van OnroerendeGoederen aan de Tweede Kamer inzake het ontwerp-huurwet ,Adres van het Instituut aan de Tweede Kamer betref-fende het ontwerp-huurwet ,...Adres van de Ned. Bond van Huis- en Grondeigenarenaan de Ministerraad inzake huurverhogingBelastingDe personele belasting i.v.m. huurverhoging bij inwo-ning e.d. (artikel A. H. Hemmes)BestuurBenoeming Mej. Mr H. J. D. Revers tot hd van hetbestuur en van het dagehjks bestuurBibliotheekNieuwe aanwinsten van de bibUotheek 67, ICBevolkingsverspreidingEconomische ontwikkeling en bevolkingsverspreiding(artikel Prof. Dr E. W. Hofstee)BoekbesprekingDe verspreiding van de bevolking in Nederland, 3depublicatie van de Rijksdienst voor het Nationale PlanVestigingstendenzen van de Nederlandse Nijverheid,Deel I, Dr J. Winsemius, uitgave van de Rijksdienstvoor het Nationale Plan, No. 2Doelmatige vacantie-accommodatie, Publicatie No. 5Rijksdienst voor het Nationale PlanBouwkostenVerlaging toegestane bouwkostenVerlaging bouwkostenBouwterreinOphoging bouwterrein AmsterdamBouwtijdDe bouwtijd van woningcomplexenBouwvergunningRijksgoedkeuring bouwwerkenBouwverordeningDe douche in de bouwverordening Den HaagBijdragenBeschikking Bijdragen Woningwetbouw 1950Centrale Directie van de Wederopbouw en deVolkshuisvestingJaarverslag over 194SCirculairesvan de Minister van Wederopbouw en Volks-61, 926161891377581123,154huisvesting aan de Colleges van GedeputeerdeStaten:d.d. 29 Maart 1950 betreffende verminderde bijdragenWoningwetbouw 1950bladzijde6865791232944291051416711812van de Minister van Wederopbouw en Volks-huisvesting aan de gemeentebesturen:d.d. 22 Februari 1950 betreffende woningbouw metverminderde Rijksbijdrage '47d.d. 10 Maart 1950 betreffende de ontwerp-Huurwet 68d.d. 30 November 1950 betreffende verkoop van Wo-ningwetwoningen, gebouwd met de verminderde bij-drage 170CommissiesCommissie inzake schade en baat bij stedebouwkundigema'atregelen 1Commissie stedebouwkundige verzorging binnenstad ... 69, 125Commissie tegenstelling huren en exploitatiekosten ... 69, 125Instelling Adviescommissie voor de toelating van Wo-ningbouwcorporaties 76CongressenVierde Internationaal Bodemkundig Congres 109Nederlands Congres voor Openbare Gezondheidsrege-ling 119Het 51 e Nederlandse Congres voor Openbare Gezond-heidszorg over ,,Het woonprobleem in zijn verband metde geestelijke volksgezondheid" 148Het 51e Gezondheidscongres (Tijdschrift voor SocialeGeneeskunde) 153DorpsschoonHet dempen van dorpsvaarten en havens (artikel J. J.Talsma) , ggDuplexwoningGereedgekomen duplexwoningen 76, 105, 119,137! 150'Gemeenten, Provincies, GewestenAmbt-OmmenBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake oprichting van een landhuis ... 109Besluit van de Minister van Wederopbouw en Volks-huisvesting inzake voorgenomen bouw van een woning 157AmersfoortHet Kernplan en de schets voor het totale Uitbreidings-plan (artikel D. Zuiderhoek) 17Goedkeuring Kernplan 168AmsterdamOphoging bouwterrein 29Jubileum Dienst Publieke Werken 30Telling van leegstaande woningen 61Sport- en speelruimte voor de jeugd 62Het internationaal congres 27 Augustus--2 September1950 75, 105Rapport scholenbouw 92Sociale wijkcentra 105Tentoonstelling Zuiderkerk 109Premieregeling voor woningverbetering ? en -splitsing 119Het Internationale congres (artikel H. v. d. W.) 114Het Internationale congres (artikel d. ]. v. E.) 125De tentoonstelling in de Zuiderkerk (artikel H. v.d. W.) 133Woningtekort 167Bergharen Besluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake afgraving van een perceel 81bladzijdeBiggekerkeBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake bouw van een stenen garageBussumBussum en het woningpeil (artikel H. v. d. W.) ...Vragen van de heer Andriessen in verband met hetplan tot het bouwen van woningen in de gemeenteBussum (met antwoord van de heer In 't Veld, Ministervan Wederopbouw en Volkshuisvesting)Nabetrachting over Bussum (artikel Ir C. de Cler)'s GravenhageWoningbouwprogramma 1950WoningbouwDe woningpolitiek in Den Haag (artikel Dr Ir F. Bak-ker Schut i---WoningverbeteringActieve rccreatie in de openlucht, onder meer in ver-band met het Haagse Structuurplan (artikel Ir ]. E.Willemsen) met antwoord H. Cleyndert AznDe Stadsontwikkeling te 's Gravenhage (artikel Dr IrF. Bakker Schut)Do douche in de bouwverordeningHuisvesting gerepatrieerdenStadsuitbreiding en TuinbouwGroede .Besluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake verbouwing van een bunker toteen tweetal zomerhuisjesHeemstedeBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake voorgenomen bouw van zevenen veertig woningenRotterdamUitbreidingsplan ZuidwijkIndustriepark SpaansepolderGrondreservering ZuidwijkEnkele aspecten van het Rotterdamse Volkstuinwezen(artikel C. Kuppers)SlenakenBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake bouw van zomerhuisjesTilburgBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake ontginning van een perceelwoestc g rondUtrechtWoningbouwVelsenOprichting Dienst VolkshuisvestingZegveldBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake voorgenomen stichting van eenboerenbehuizingZundertBesluit van de President van de Rijksdienst voor hetNationale Plan inzake ontginning binnen het natuur-g^bied ,,de Lange Goren"DrentheZomerhuisjesNoord HollandWelstandstoezichtBouw van NoodwoningenOverijsselMeergezinshuizen en duplexwoningen224313529619410511415716716716710912529627684491099111914117. 1091376116729Gemeentelijke DienstenOprichting Dienst Volkshuisvesting VelsenGerepatrieerdenHuisvesting gerepatrieerden den HaagGrondreserveringGrondreservering Zuidwijk RotterdamHonorariumregelingHonorariumcommissie stedebouwkundig werkMr D. Hudig-StichtingToekennen Hudig-medaiUeHurenDe invloed van de Vi^oningdistributie op het huurpeil(artikel Drs J. Barends)Bijdrage A. ]. A. Rikkert over het ontwerp-HuurwetBijdrage A. van Kesteren over het ontwerp-HuurwetSamenvatting ontwerp-Huurwet ?.Adres van de Ned. Bond van Huis- en Grondeigenarenaan de Tweede Kamer inzake het ontwerp-huurwet ...Adres van de Contact-commissie voor Onroerende Za-ken aan de Tweede Kamer inzake het ontwerp-huurwetAdres van de Vereniging Van Directeuren van Naam-loze Vennootschappen tot exploitatie van OnroerendeGoederen aan de Tweede Kamer inzake het ontwerp-huurwet ,Circulaire van de Minister van Wederopbouw enVolkshuisvesting aan de gemeentebesturen d.d. 10 Maart1950 betreffende de ontwerp-HuurwetAdres van het Instituut aan de Tweede Kamer betref-fende het ontwerp-huurwetBehandeling ontwerp-HuurwetAdres van de Ned. Bond van Huis- en Grondeigenarenaan de Ministerraad inzake huurverhogingPublicatie HuurwetIndustriewijkenIndustriepark Spaansepolder RotterdamJubileaJubileum Dienst Publieke Werken AmsterdamLegaat Mr J. KrusemanLezingenLezing Mr J. Vink over Enkele aspecten van het werkvan de Rijksdienst voor het Nationale PlanMaquettesGelegenheid tot het maken van maquettesbladzijde119Mededelingen (Officiele)16776119141, 1571123242961, 9261616889118, 137137150623093141301, 17, 49,69, 81, 93,109, 125, 141,157Nationaal PlanVoorlopige regeling inzake Nationaal Plan en streek-plannen 43, 60, 91.125, 137NoodwoningenBouw van Noodwoningen Noord Holland 167OctrooiwetOctrooi straatverbreding 44OnteigeningDe voorstellen inzake de onteigening van de Staats-coramissie voor de herziening van de Woningwet 166biadzijdeOrdeningPlanologie en agrarische ordening (artikel Ir J. Die-perink) 163PersonaliaRevers Mej. Mr H. J. D., benoeming tot lid van hetbestuur en van het dagelijks bestuur 81Romeyn, Mr Dr H. J., Overlijden ? 1Verhagen Lzn., Ir P., Ere-promotie 2Verhagen Lzn., Dr Ir P., Overlijden 49PremieregelingPremieregeling Woningbouw 1950 104Premieregeling woningverbetering en -splitsingPremieregeling voor woningverbetering en -splitsingAmsterdam 119PublicatiesRapport Schade en Baat 49, 93Brochure van de Rijksdienst voor het Nationale Planen de Persdienst van het Ministerie van Wederopbouwen Volkshuisvesting over ,,Ruimtelijke ordening inNederland" 109Jaarverslag 1948 van de Rijksdienst voor het Natio-nale Plan 125RechtspraakBouwvergunningKon. Besluit 3 Februari 1950 (Capelle a.d. IJssel)UitbreidingsplanKon. Besluit 30 Mei 1949 (Rijssen)21 lull 1949 (Zeist)10 October 1949 (Zaandam)19 November 1949 (Nieuw en St. Joos-land)3 December 1949 (Borger)3 Januari 1950 (Stolwijk)23 Januari 1950 (Brake!)25 Januari 1950 (Roosendaal en Nispen)14 Februari 1950 (Dubbeldam)24 Februari 1950 (Aalsmeer)18 Maart 1950 (Sommelsdijk)Rijksbegroting1950Wederopbouw en Volkshuisvesting -- Voorlopig Ver-slag en Memorie van AntwoordDe volkshuisvesting in de Tweede KamerDe volkshuisvesting in de Eerste Kamer1951Wederopbouw en Volkshuisvesting ^ Voorlopig Ver-slag en Memorie van AntwoordRijksdienst voor het Nationale PlanBesluit inzake bouw van een stenen garage onder degemeente BiggekerkeBesluit inzake ontginning binnen het natuurgebied ,,deLange Goren" onder ZundertBesluit inzake bouw van zomerhuisjes onder de ge-meente SlenakenPublicatiesBesluit inzake afgraving perceel BergharenLezingenOntwikkeling in het Westen van NederlandInbeslagneming van grond voor bebouwing enzBesluit inzake verbouwing van een bunker tot eentweetal zomerhuisjes onder de gemeente GroedeBesluit inzake oprichting van een landhuis onder degemeente Ambt-OmmenBesluit inzake ontginning van een perceel woeste grondonder de gemeente TilburgBesluit inzake voorgenomen bouw van zeven en veertigwoningen in de gemeente HeemstedePublicatie jaarverslag 1948Bezoek van H.M. de KoninginWet houdende voorlopige regeling inzake het NationalePlan en Streekplannen1711554815515515615615617117117117127287516517, 1094949, 93818193, 15794109109109125125141141bladzijdeBesluit inzake voorgenomen stichting van een boeren-behuizing onder de gemeente Zegveld 141Besluit inzake voorgenomen bouw van een woning inde gemeente Ambt-Ommen 157ScholenRapport scholenbouw Amsterdam 92Sport- en speelterreinenSport- en speelruimte voor de jeugd Amsterdam 62StadsuitbreidingStadsuitbreiding en Tuinbouw Den Haag 167StedebouwDe naleving van de stedebouwkundige plannen (ar-tikel Ir H. B. J. Witte) 12Onderschrift H. v. d. W 12Het Kernplan en de schets voor het totale Uitbreidings-plan van Amersfoort (artikel D. Zuiderhoek) 17Stedebouw en volkshuisvesting in Bergen op Zoom nade tweede wereldoorlog (artikel Ir H. Witte) 50Actieve recreatie in de openlucht, onder meer in ver-band met het Haagse Structuurplan (artikel Ir J. E.WiUemsen) met antwoord H. Cleyndert Azn 114De Stadsontwikkeling te 's Gravenhage (artikel Dr IrF. Bakker Schut) ' 157Stedebouwkundige RaadInstallatie 93StreekplanVoorlopige regeling inzake Nationaal Plan en streek-plannen 43, 60, 91,125, 137SysteembouwBizondere bouwsystemen 76, 105Ontwikkeling bizondere bouwsystemen 118, 137TentoonstellingenTentoonstelling Zuiderkerk Amsterdam 109De tentoonstelling in de Zuiderkerk (artikel H.v.d. W.) 133Tentoonstelling Wederopbouw 168Tijdschriften (Overzicht van)Bouw ; 14, 30, 62,n, 92, 120,137, 152, 168Bouwbedrijf en Openbare Werken 14, 30, 62,11, 92, 120,138, 152, 168De Bouwkas der Gemeenten 30, 62, 152Bouwkundig Weekblad 31, 62, 120138, 152, 168Cement Beton 14, 168De Christelljke Bouwvakpatroon 120Cobouw 31, 63, 92120, 138, 152168Economisch-Statistische Berichten 63, 120, 138152Het Eigendomsrecht 63Financieel Overheidsbeheer 31, 63, 7192, 120, 152Forum 15. 31, 120168De Gemeente 31, 63, 106120, 138, 152168Goed Wonen 63's Gravenhage. Mededelingen van het Bureau voorStatistiek en Voorlichting der Gemeente 's Gravenhage 31, 77, 152Heemschut 63, 77Huis- en Grondeigendom 63, 106, 120138, 153De Ingenieur 63Katholiek Bouwblad 15, 31, 120138, 168Maandblad van N. Samsom N.VMededelingen van de vakgroep ,,Onroerende Zaken",ondervakgroep ,,Exploitatie van en Handel in Onroe-rende Zaken"Natuur en LandschapDe Nederlandse GemeenteDe OpbouwPolytechnisch Tijdschrift, Uitgave BPublieke WerkenTechnisch Gemeenteblad BouwstoffenTijdschrift voor Maatschappelijk WerkTijdschrift voor OverheidsadrainistratieTijdschrift voor Sociale GeneeskundcVolkshuisvestingDe WerkgeverUitbreidingsplannenIntrekking uitbreidingsplannenHet Kernplan en de schets voor het totale Uitbreidings-plan van Amersfoort (artikel D. Zuiderhoek)Uitbreidingsplan Zuidwijk RotterdamGoedkeuring Kernplan AmersfoortVergaderingenLedenvergadering over de huisvesting van de onvol-ledige gezinnenPlanologische dag WageningenLedenvergadering over ,,enige actuele vraagpunten vanwoningbeleid"Verslag ledenvergadering 19 Juni 1950 over enigeactuele vraagpunten van woningbeleidVolkshuisvestingStedebouw en volkshuisvesting in Bergen op Zoomna de tweede wereldoorlog (artikel Ir H. Witte) ...Jaarverslag 1949 Centrale Directie Wederopbouw enVolkshuisvestingVoll^shuisvesting ten PlattelandeDe wensen van plattelandsarbeiders met betrekkingtot ie huisvestingVolkstuinenEnkelc aspccten van het Rotterdamse Volkstuinwezen(artikel C. Kiippers)Vragen van KamerledenVragen van de heer Andriessen in verband met hetplanj tot het bouwen van woningen in de gemeenteBussum (met antwoord van de heer In 't Veld, Minis-ter van Wederopbouw en Volkshuisvesting)WederopbouwVastgestelde WederopbouwplannenJaarverslag 1949 Centrale Directie Wederopbouw enVolkshuisvesting .WelstandWelstandstoezicht Noord Hollandbladzijde31. 63, 7710631, 16815, 31, 6378, 106, 121138, 153, 16963, 153121, 138, 15316931, 63, 106139, 16931, 63, 121139, 153, 16963, 13915, 78, 106121, 139, 15316915315, 31, 6478, 106, 121153, 16964141729168176269, 8110050150, 16670844361, 76150, 16661WetgevingOntwerp-Wederopbouwwet 43Voorlopige regeling inzake Nationaal Plan en streek-plannen 43, 60, 91. 125, 137, 141Een knap stuk werk: Het rapport van de Staatscommis-sie Van den Bergh (artikel jhr M. J. I. de Jonge vanEllemeet) 69Het rapport van de Staatscommissie herziening Wo-ningwet 90In werking treden WederopbouwwetNieuwe erkende instellingen? (artikel S. J. Mook) ...Uitvoering van de WederopbouwwetPublicatie HuurwetWetsontwerp Huisvesting Gerepatrieerden 1950Nota inzake ontwerp-Woningwet :De voorstellen inzake de onteigening van de Staats-commissie voor de herziening van de Woningwet ...WoningbeheerSociaal woningbeheer, geschiedenis, ontwikkeling enperspectieven (artikel Mej. P. H. Hubregtse)WoningbehoefteDe grootte der woningbehoefte (artikel Prof. Dr IrH. G. van Beusekom)WoningbeleidVerslag ledenvergadering 19 Juni 1950 over enigeactuele vraagpunten van woningbeleidWoningbouwWoningbouw October 1949Vrije woningbouwWoningbouw in December 1949 en het gehele jaar 1949Woningbouw Januari 1950Woningbouw den HaagDe honderdduizendste woning (artikel H. v. d. W.)Woningbouw Februari 1950Woningbouw Maart 1950Woningbouwplannen met verminderde bijdrageWoningbouw UtrechtWoningbouw eerste kwartaal 1950Woningbouw April en Mei 1950Woningbouw Vrije SectorWoningbouw Juni 1950Goedgekeurde woningbouw verminderde bijdragenWoningwetbouw 1950 ,Woningbouw Juli 1950Woningbouw ,,vrije sector"WoningbouwprogrammaBouwvolume voor verwoeste stadskernenWoningbouwprogramma 1950 den HaagVerdeling woningcontingent 1951WoningbouwcorporatiesInstelling Adviescommissie voor de toelating van Wo-ningbouwcorporatiesWoningbouwprogrammaBouwplan 1951WoningdistributieDe invloed van de woningdistributie op het huurpeil(artikel Drs J. Barends)WoninghygieneHet 51e Gezondheidscongres over: ,,Het woonprobleernin zijn verband met de geestelijke volksgezondheid"(Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde)WoningmarktTelling van leegstaande woningen AmsterdamWoningpeilBussum en het woningpeil (artikel H. v. d. W.) ...Vragen van de heer Andriessen in verband met het plantot het bouwen van woningen in de gemeente Bussum(met antwoord van de heer In 't Veld, Minister vanWederopbouw en Volkshuisvesting)Nabetrachting over Bussum (artikel Ir C. de Cler)WoningpolitiekDe woningpolitiek in de branding (artikel H. v. d. W.)De woningpolitiek in Den Haag (artikel Dr Ir P.Bakker Schut)bladzijde104112118150150157166813310014144461617076917691104118119137137150150292916776137111536122431353794De lijnen van de woningpolitiek (artikel Drs H. v. d.Weijde)WoningtekortWoiiingtekort AmsterdamWoningtelling 1947Verspreiding van de bewoonde woningen en van hetwoningtekort op 31 Mei 1947 (artikel Ir L. H. ]. An-genot, met aantekening van het Centraal Bureau voorde Statistiek en de Rijksdienst voor het Nationale Plan)WoningtypeMeergezinshuizen en duplexwoningen OverijsselWoningverbeteringWoningverbetering Den HaagWoningwetbouwBeschikking van de Minister van Wederopbouw enVolkshuisvesting d.d. 15 Februari 1950 betreffendeverminderde bijdragen Woningwetbouw 1950Circulaire van de Minister van Wederopbouw enVolkshuisvesting aan de gemeentebesturen d.d. 22 Fe-bruari 1950 betreffende woningbouw met verminderdeRijksbijdrageCirculaire van de Minister van Wederopbouw enVolkshuisvesting aan de Colleges van GedeputeerdeStaten d.d. 29 Maart 1950 betreffende verminderdebijdragen Woningwetbouw 1950Beschikking Bijdragen Woningwetbouw 1950WoningwetwoningenCirculaire van de Minister van Wederopbouw enVolkshuisvesting aan de gemeentebesturen d.d. 30 No-vember 1950 betreffende verkoop van Woningwetwo-ningen, gebouwd met de verminderde bijdrageWoningprobleemHet 51e Nederlandse Congres voor Openbare Gezond-heidszorg over ..Het woonprobleem in zijn verband metde geestelijke volksgezondheid" ,WoonruimteHuisvesting gerepatrieerdenWoonschepenPersbericht Ministerie van Wederopbouw en Volks-huisvestingWijkgedachteSociale wijkcentra AmsterdamZomerhuisjesZomerhuisjes DrentheII. Buitenlanda. AlgemeenBoekbesprekingKobenhavn -- fra Bispetid til Borgertid (Byplanmassigudvikling til 1840)CongressenEnkele losse opmerkingen naar aanleiding van het van5 t.m. 7 September 1949 te Neurenberg gehoudencongres van het ,,Deutscher Verband fiir Wohnungs-wesen, Stadtebau und Raumplanung" (artikel Mr ]. F.Jansen)f-fet internationaal congres te Amsterdam 27 Augustus^--2 September 1950Congres in Berlijn van het Deutsche Verband fiirbladzijde162167432910547476811817014891, 137119105137801175, 105bladzijdeWohnungswesen, Stadtebau und Raumplanung op 6en 7 Mei 1950 105Het Internationale congres te Amsterdam (artikel H.v.d. W.) 114Het Internationale congres te Amsterdam (artikeld. J. V. E.) 125HurenDe huurpolitiek in Frankrijk (artikel Yves Salaun) 24LandbouwLandbouw en stadsuitbreiding (Engeland) 11OnderwijsAmerican attitudes to planning in training and prac-tice (Journal of the Town Planning Institute) 45PersonaliaVinck, Emile, Overlijden 151PublicatiesHet ,,Housing Manual 1949" (artikel Ir C. de Cler) 141StadsuitbreidingLandbouw en stadsuitbreiding (Engeland) 11StedebouwStedebouw in de Verenigde Staten 38Toward New Towns for America (Town PlanningReview) 65How should our Cities grow? (Town and CountryPlanning) 140Stedebouwkundig beleid (V.S.) 151StreekplanPlanning activities in the New York Metropolitan Re-gion (Journal of the Town Planning Institute) 45TentoonstellingenDe tentoonstelling in de Zuiderkerk (artikel H.V. d. W.) 133Tijdschriften (Overzicht van)InternationaalFamilies dans le monde 31International Federation for Housing and Town Plan-ning, News Sheet 15, 106, 121I.U.L.A. Bulletin 15, 64, 153Revue Internationale des Sciences administratives ... 169BelgieArchitecture, Urbanisme, Habitation 169De Gemeente, Urbs Nova 64, 78, 106153Huisvesting 31, 45, 6478. 106, 153CanadaLayout for Living 106Urbanisme 121DenemarkenBygge Forum 31, 153, 169DuitslandBauen und Wohnen 15, 45, 6478, 106, 121139, 154, 169Bauliteratur 169Mitteilungen des deutschen Verbandes fiir Wohnungs-wesen, Stadtebau und Raumplanung 31, 64, 121Die Neue Stadt 139Raumforschung und Raumordnung 78Der Stadtetag 31, 107, 139EngelandBritish Housing and Planning ReviewThe Housing Centre BulletinInformation Bulletin of the Association for Planningand Regional ReconstructionJournal of the Royal Institute of British Architects ...Journal of the Town Planning InstitutePlanning OutlookSociety of Housing Managers Quarterly BulletinTown and Country PlanningTown Planning ReviewFinlandArkitcktenFrankrijkCentre national pour I'amelioration de rhabitation.Bulletin d'informationOeuvres et Maitres d'OeuvreTerres ct PierresUrbanismcItalicUrbanisticaOostenrijkPer AufbauSpanjeQuadernos de ArquitecturaTurkije^rkitekt^Verc:nigde StatenTh(' American CityJournal of the American Institute of PlannersJournal of HousingPlaLning and Civic CommentZwedenPlan ...ZwitperlandH'HbbitationPlanL'HabitationDas, WohnenUitbreidingsplannenResume van het plan in hoofdzaak van Oslo, 1950 ...WetgcvingDe toepassing van de stedebouwwet (Engeland)De Zwcedse Bouwwct (artikel Ir M. G. W. Schip-houwer)WoningbouwWoningbouw en woningpolitick (Engeland)Woningpolitiekbladzijde64, 107, 121139, 16979, 12115, 32, 4515, 32, 10712215, 32, 4579, 107, 12217032, 13979, 122, 15415, 32, 4564, 79, 107122, 140, 15417065, 107, 1221541532,15,1404612212232, 123, 14015,65,32,79,154,46140170Woningbouw en woningpolitiek (Engeland)A Review of Post-War Housing in South Shields(British Housing and Planning Review)14015, 17046, 79, 107140, 17032, 79, 15416, 46, 6579, 107, 123140, 17046, 79, 1704646, 65, 79107, 140, 15416, 47, 108123, 15416, 12316, 47, 6579, 154, 1701091191464444, 76169hiadziideb. Internationaal en volgens de landenInternationaalHet internationaal congres te Amsterdam 27 Augus-tus--2 September 1950Het Internationale congres te Amsterdam (artikel H.v.d. W.)Het Internationale congres te Amsterdam (artikel d.J. V. E.)De tentoonstelling in de Zuiderkerk (artikel H. v.d. W.)BelgieOverlijden Emile VinckDuitslandEnkele losse opmerkingen naar aanleiding van het van5 t.m. 7 September 1949 te Neurenberg gehoudencongres van het ,,Deutscher Verband fiir Wohnungs-wesen, Stadtebau und Raumplanung" (artikel Mr J.F. Jansen)Congres in Berlijn van het Deutsche Verband fiirWohnungswesen, Stadtebau und Raumplanung op 6en 7 Mei 1950EngelandWoningbouw en woningpolitiekLandbouw en stadsuitbreidingDe toepassing van de stedebouwwetHet ,,Housing Manual 1949" (artikel Ir C. de Cler)A Review of Post-War Housing in South Shields(British Housing and Planning Review)FrankrijkDe huurpohtiek in Frankrijk (artikel Yves Salaun) ...NoorwegenResume van het plan in hoofdzaak van Oslo, 1950 ...ZwedenDe Zweedse Bouwwet (artikel Ir M. G. W. Schip-houwer)Verenigde StatenStedebouwAmerican attitudes to planning in training and practice(Journal of the Town Planning Institute)Planning activities in the New York MetropolitanRegion (Journal of the Town Planning Institute) ...Toward New Towns for America (Town PlanningReview)How should our Cities grow? (Town and CountryPlanning) Stedebouwkundig beleidIII. Alphabetisch registerder schrijvers van artikelenAngenot, Ir L. H. J.Verspreiding van de bewoonde woningen en van hetwoningtekort op 31 Mei 1947Bakker Schut, Dr Ir F.De woningpolitiek in Den HaagDe Stadsontwikkeling te 's GravenhageBarends, Drs J.De invloed van de woningdistributie op het huurpeilBeusekom, Prof. Dr Ir H. G. vanDe grootte der woningbehoefteBijhouwer, Prof. Dr Ir J. T. P.Doelmatige vacantie-accommodatie, Publicatie No. 5Rijksdienst voor het Nationale Plan (boekbespreking)75, 1051141251331511110544, 7677119141169241091463845456514015143941571133123Cler, Ir C. deNabetrachting over BussumHet ..Housing Manual 1949"Cleyndert Azn., H.Antwoord op het artikel van Ir J. E. Willemsen overActieve recreatie in de openlucht, onder meer in ver-band met het Haagse structuurplanDieperink, Ir J.Planologie en agrarische ordeningFriedhoff, Ir G.Kobenhavn - fra Bispetid til Borgertid (Byplanmassigudvikling til 1840) (boekbespreking)Hemmes, A. H.De personele belasting i.v.m. huurverhoging bij in-woning e.dHendriks, Drs G.Vestigingstendensen van de Nederlandse Nijverheid,Deel I, Dr J. Winsemius (boekbespreking)Hofstee, Prof. Dr E. W.Economische ontwikkeling en bevolkingsverspreidingHovens Greve, H. J. A.Het 51 e Nederlandse Congres voor Openbare Ge-zondheidszorg over ,,Het woonprobleem in zijn verbandmet de geestelijke volksgezondheid"Hubregtse, Mej. P. H.Sociaal woningbeheer, geschiedenis, ontwikkeling enperspectievenJansen, Mr }. F.Enkele losse opmerkingen naar aanleiding van het van5 t.m. 7 September 1949 te Neurenberg gehouden con-gres van het ,,Deutscher Verband fiir Wohnungswe-sen, Stadtebau und Raumplanung"Jonge van Ellemeet, Jhr M. J. I. deEen knap stuk werk: Het rapport van de Staatscom-missie Van den BerghHet Internationale Congres te AmsterdamKesteren, A. vanHet ontwerp-Huurwetbladzijde13514111416380757914881116912523Kiippers, C.Enkele aspecten van het Rotterdamse VolkstuinwezenMook, S. J.Nieuwe erkende instellingen?Paassen, Drs }. C. vanEnkele opmerkingen naar aanleiding van de 3de publi-catie van de Rijksdienst voor het Nationale Plan: ,,Deverspreiding van de bevolking in Nederland" (1949)(Boekbespreking)Rikkert, A. J. A,Het ontwerp-HuurwetSalaun, YvesDe huurpolitiek in FrankrijkSchiphouwer, Ir M. G. W.De Zweedse BouwwetTalsma, J. J.Het dempen van dorpsvaarten en havensWeyde, Drs H. van derOnderschrift bij artikel Ir H. B. J. Witte: De nalevingvan de stedebouwkundige plannenBussum en het woningpeilDe woningpolitiek in de brandingStedebouw in de Verenigde StatenDr Ir P. Verhagen Lzn., OverlijdenDe honderdduizendste woningHet internationaal congres te Amsterdam 27 Augustus--2 September 1950Het Internationale congres te AmsterdamDe tentoonstelling in de ZuiderkerkDe lijnen van de woningpolitiekWillemsen, Ir J. E.Actieve recreatie in de openlucht, onder meer in ver-band met het Haagse structuurplan, met antwoord vanH. Cleyndert AznWitte, Ir H, B. J.De naleving van de stedebouwkundige plannenStedebouw en volkshuisvesting in Bergen op Zoomna de tweede wereldoorlogZuiderhoek, D.Het Kernplan en de schets voor het totale Uitbrei-dingsplan van Amersfoortbladzijde841122324146122?37384970751141331621)41250Ste'Orgaan van het Nederlands Instituut voor Volkshuis-vesting en Stedebouw en van de Nationale Woningraad,waarin opgenomen de mededelingen van de Rijksdienstvoor het Nationale Plan, en tevens gewijd aan deWederopbouwJanuari 1950 31 e Jaargang no. 1ijzerconstructies gaan langcr mec met ^'VLBitumen verven. Zij hebben een hogc hard- Y^'' '"C|heid, een grote dekkracht en zijn water-werend. Het is Uw belang om ons eens in-lichtingen en prijsopgave te vragen.Abraham van Stolk & Zoonen n.v.ROTTERDAMPOSTBUS 1100TELEF. No. 3540052SHOUTHANDEL,?t*'STO O MB O OTWE C 31" L.AIMDSMEER (N.HVTEL.(K2908)258 EN (K2500)2A285^^,,STANDGLANS"wint twant kwaliteitwint 't altijdSCHAAP S BORGMAN, VERFFABRIKANTEN, AMSTERDAM/W.Doet thuis Uwkeuze!UIT ONZE KEURCOLLECTIE 1949Onze staalboeken met 'n prachtige sortering BEHANGvan het eenvoudigste tot het meest luxueuze genreworden op aanvraag gaarne thuisbezorgd. U heeftdus ruimschoots de gelegenheid om op Uw gemakmet Uw familieleden een keus te maken.WACHT ECHTER NIET TE LANG! BEL NU 70709Vakkundig personeel beschikbaarBehangselhuls ,,'t Zuiden" Fa. KervelKATENDRECHTSE LAGEDIJK 468, ROTTERDAM-Z.Januari 195031e Jaargang - No. 1MaandbladTijdschrift voorVolkshuisvesting en StedebouwOrgaan van het Nederlands Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw en de NationaleWoningraad, Algemene Bond van Woningbouwverenigingen, waarin opgenomen de mede-delingen van de Rijksdienst voor het Nationale Plan, en tevens gewijd aan de WederopbouwRedactie- Mr. H. W. Bloeraers, J. Bommer, Ir. H. M. Buskens, Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet, B, Merkelbach,Ir. L. S. P. Scheffer, Ir. P. Bakker Schut, Mr. J. Vink, Drs. H. van der WeijdeAdrcs voor Redactiei en Abonnemenlten: Lange Voorhout 1919, 's-Gravenhage, Telefoon 115720Advisrtenties: Keizersgracht 188, Amsterdam-C, Postgiro nummer 113028, Telefoon 49128 ('s avonds: Haarlem, Orion-' weg 119, Telefoon K 2500 25560)Overlijden Mr Dr H. J. RomeynHet bericht in de dagbladen van het overlijden van Mr Ro-meyn wekt herinneringen op aan de tijd, toen de financielebepalingen van de Woningwet haar eerste toepassing be-gonnen te vinden. De Heer Romeyn heeft als Secretaris\an het Rijkswoningcollege, later van de Rijkswoningraad,hierbij een rol van betekenis gespeeld. In Den Haag heefthij als raadslid met zijn voorstellen- in 1914 de stoot helpengeven tot de eerste gemeentelij'ke woningbouw ter plaatse.bok in het bestuur van het Instituut heeft de Heer Romeynkorte tijd zitting gehad. Hoewel zijn werkzaamheid in laterjaren een andere richting genomen heeft, is zijn naam in degeschiedenis van onze volkshuisvesting bewaard gebleven.Zijn bemoeiingen mogen hier met dankbaarheid wordenherdatht.Officiele mededelingenNederlands InstituutCommissie inzake schade en baat bij stedebouwkundigemaatregelenDeze commissie heeft haar rapport bij het dagelijks bestuurvan het Instituut ingediend. Over de publicatie zijn onder-handelingen geopend. Hieromtrent zal nader in deze rubriekworden bericht.and T:Band TijdschriftVoor jaargang 1949 van het Tijdschrift kan door de drukkerijeen geheel linnen band beschikbaar gesteld worden tegen deprijs van f 3.95 (verzendkosten inbegrepen).Indien men een band wenst waarin ook jaargang 1949 van,,De Woningbouwvereniging'l meegebonden kan worden, be-draagt de prijs f 4.20.Bestellingen van een band voor het Tijdschrift of voor hetTijdschrift met de Woningbouwvereniging dienen rechtstreekste worden ingezonden, door middel van de bij dit nummer in-gesloten briefkaart, bij de N.V. Maatschappij tot Exploitatievan het Limburgsch Dagblad te Heerlen. De toezending vande banden geschiedt na ontvangst van de kosten op giro-reke-ning No. 35100 van de N.V. Maatschappij tot Exploitatie vanhet Limburgsch Dagblad, Nobelstraat 21, Heerlen.Een bericht betreffende banden voor ,,De Woningbouwvereni-ging" is in het in'iggende nummer van ,,De Woningbouwver-eniging" opgenomen.Contributie 1950Door een aantal leden van het Instituut is de contributie voor1950 reeds voldaan. Ter vermijding van portikosten wordtde leden verzocht het stortingsbewijs als kwitantie te willenbeschouwen.Rijksdienst voor het Nationale PlanBouw van een stenen garage onder de gemeenteBiggekerkeDe President van de Rijksdienst voor het Nationale Plan,gezien de kennisgeving dd. 23 Septembei'' 1949 van de heer Mr. M. A.Terwoert, Hcfplein 7 te Middelburg, van het voornemen om aan de ophet perceel kadastraal bekend gemeente Biggekerke Sectie E no. 664rustende herbouwplicht voor een wagenhuis, te voldoen door in de plaatsdaarvan bij zijn woonhuis een kleine stenen garage op genoemd perceelte bouwen;overwegende, dat bij besluit dd. 22 October 1946, no. 1992, van deCommissaris der Koningin in de provincie Zeeland vcor het eiland Wal-cheren een streekplan is verklaard in voorbereiding te zijn;, overwegende, dat het ontwerp voor bedojld streekplan reeds in een ver-gevorderd stadium van voorbereiding verkeert en dat daarin aan degronden, waarvan genoemd perceel deel uitmaakt, de bestemming van,,waterwingebied" is toegedacht;overwegende, dat ingevolge artikel 17_van de ontwerp-vcorschriften, be-horende bij bedoeld in voorbereiding zijnd streekplan, binnen het ,,water-wingebied" slechts mogen worden opgericht bedrijfsgebouwen, bedrijfs-inrichtingen en dienstwoningen ten behoeve vi:n het waterleidingbedrijfalsmede bedrijfsgebouwen en -inrichtingen ten behoeve van andere open-bare nutsbedrijven;overwegende, dat het College van Gedeputeerde Staten van de provincieZeeland de voorgenoraen bouw van een stenen garage te bedoelder plaatsein strijd acht met de opzet van het in voorbereiding zijnde streekplan voorhet eiland Walcheren;overwegende voorts, dat het Rijksinstituut voor de Drinkwatervoorzieningde onteigening van alle binnen het onderhavige ,,waterwingebied" voor-komende gebouwen met bijbehorende erven in het belang van een doel-matige drinkwatervoorziening noodzakelijk acht, zulks met het doel vangeleidelijke opruiming dier gebouwen en dat de daartoe vereiste maat-regelen reeds verkeren in gevorderde staat van voorbereiding;overwegende, dat bedoelde onteigeningplannen zich ook uitstrekken tothet woonhuis van de heer Mr. M. A. Terwoert en de door deze even-tueel op het perceel kadastraal bekend gemeente Biggekerke Sectie Eno. 664 nieuw te bouwen stenen garage;gelet op artikel 5, derde lid van het besluit van 15 Mei 1941 (no. 91/1941) betreffende de instelling van een Rijksdienst voor het NationalePlan in verband met het Koninklijk Besluit van 17 September 1944(Staatsblad E 93) en de wet van 27 Mei 1948 (Staatsblad I 215);gezien het daartoe strekkend voorstel van de Vaste Commissie van deRijksdienst voornoemdbesluitbezwaar te maken tegen het voorgenomen werk, zijnde de bouw van eenstenen garage op het perceel kadastraal bekend gemeente Biggekerke Sec-tie E no. 664, zulks wegens strijd met het in voorbereiding zijnd ontwerpvoor een streekplan voor het eiland Walcheren.Afschrift dezer beschikking zal worden gezonden aanAitikclcnA,?f'l??'l' ^'?" ?"'^'^'' TM^dedeling, dat tegen dit besluit binnen een maand na dagtekening,ingevolge het bepaalde in artikel 5, vierde lid van het eerderaangehaaldbesluit van 15 Mei 1941, in verband met het Koninklijk Besluit van 17September 1944 (Staatsblad E 93) en de wet van 27 Mei 1948 (Staats-blad I 215) en met artikel 1 van de Eerste Uitvoeringsbeschikking vande Secretaris-Generaal van het Ministerie van Binnenlandse Zaken dd.22 Januari 1942, B.Z. no. I V, beroep kan worden ingesteld bij de Kroon.- De President,(w.g.) J. Linthorst Homan's Gravenhage, 21 December 1949Dr Ir P. Verhagen Lzn.Ere-promotie Ir P. Verhagen Lzn.Voor het eerst sinds Berlage heeft een Nederlands stede-bouwer voor zijn vakarbeid een ere-doctoraat ontvangen. Destedebouwkundige wereld heeft van deze onderscheidingmet warme instemming kennis genomen. Het spreekt van-zelf dat dit doctoraat de erkenning is van persoonlijke ver-diensten. maar toch straalt er iets van de eer, die de doctorte beurt valt, af op het vak, waarin, hij zich onderscheidde,vooral omdat dit een vak in opkomst is, dat nog telkens opgebrek aan erkenning stuit en dat nu in de eerbiedwaardigerij van technische wetenschappen vaster zijn plaats inneemt.Maar deze overwegingen worden spoedig verdrongen doorlevendige vreugde over de keuze van deze ere-doctor. Wijhebben gelukkig meer bekwame stedebouwers met langepraktijk, maar geen van hen heeft zo lang, zo veelzijdig enzo verdienstehjk gewerkt als Verhagen. Aan alle wendin-gen, die onze stedebouw sinds zijn vernieuwing in het beginvan de eeuw genomen heeft, had hij deel, aan de eerstedorpsplannen, aan de zorg voor het grote woningcomplex --Vreewijk -- aan die voor het stadsdeel en de gehele stad, aanhet streekplan -- Ysselmonde, Oost Utrecht, Brabant -- aanhet werk in de IJsselmeerpolders, aan de wederopbouw ten-slotte. En bij al deze vernieuwingen was hij door zijn plan-len, door de schohng, die vele jongeren onder zijn leidingvonden, door zijn woord, voorganger en bezieler en kon hijdit zijn, omdat hij met zijn voile persoonlijkheid gericht wasop de stedebouw, met een klaarheid van begrip, een gevoelvoor het samenspel van de elementen, een begaafdheid voorhet ontwerp en een meesterschap over het woord, die zeld-zaam zijn.Voor de taak, die hem na de oorlog bij de wederopbouwwachtte,, had moeilijk iemand gevonden kunnen worden methetzelfde gezag, maar ook moeilijk iemand die de vraagstuk-ken zo zeer zonder leerstelligheid of vooroordeel tegemoettreedt en die zo open staat voor de denkbeelden van ande-ren. Misschien is deze onbevangenheid, het zich volledigondergeschikt maken aan de eisen van de stedebouwkundigeopgave in haar verscheidenheid, wel de meest wezenlijkeeigenschap van Verhagen, een eigenschap waardoor hij tel-kens weer verrast met nieuwe trekken in zijn werk.Binnen het Instituut mogen wij nog met grote waarderingvermelden hoe Verhagen onder zware beslommeringen al-tijd bereid is deel te nemen aan overleg en commissie-werken tijd weet vrij te maken voor contact met anderen en voorvraagstukken van algemene strekking.Het dagelijks bestuur van het Instituut wenst de Heer Ver-hagen hartelijk geluk met de onderscheiding, die hem tendeel is gevallen en prijst de Nederlandse stedebouw en hetInstituut gelukkig in de medewerking van deze altijd jeug-dige veteraan, aan wie beiden ^ Stedebouw en Instituut --veel te danken hebben.Toespraak bij de vedening van het Doctoraat in de Tech-nische Wetenschap, honoris causa, aan Ir P. Verhagen Lzn.,gehouden door Pro/. Ir J. H. Froger in de openbare verga-dering van de Senaat der Technische Hogeschool, 7 Januari1950Mijne Heren CuratorenMijnheer de Rector MagnificusHooggeachte VergaderingBij de uiteenzetting van de motieven welke er toe hebben geleid, dat aande Heer Ir P. Verhagen Lzn. het doctoraat in de technische wetenschap,honoris causa, is toegekend, is het dienstig in het kort enige wezens-trekken van de stedebouwkundg in de ruimste zin des woords naarvoren te brengen en van hare ontwikkeling door de eeuwen. In deeerste plaats zij opgemerkt, dat de stedebouwer van beroep zich mede-werker weet aan een werkstuk van velen. Sterker dan in vele anderevakken gevoelt hij zich een schakel in eien keten, die begint bij deoudste nederzettingen van de mensheid, waaromheen de cultuur van debodem uitgroeide in steeds wijdere kringen. In duizendjarige strijd metde natuur en door de arbeid van een ononderbroken reeks van genera-ties maakte de mens zich de aarde onderdanig, bedwong de stromen,keerde de vloed en rooide de wouden. Hele werelddelen werden beploegden bezaaid en de vruchten werden geoogst. Gehuchten werden dorpen,dorpen werden steden en steden worden metropolen. Het beeld van deaarde zoals deze was geschapen, werd geboetseerd en gegraveerd dooralle geslachten. Het ging er mee als met de taal, ontwikkeld uit simpeleklanken van primitieve volkeren, steeds meer verrijkt en gedifferen-tieerd, steeds weer overgedragen door de ouders aan het kind.Wie zo het stedebouwkundig wereldbeeld door de eeuwen overziet wordttot bescheidenheid gestemd over de invloed van een mens, welke ook, opdit werk van millennia. Laiat ons daarom nu een deel van het beeld opgrotere schaal in beschouwing nemen en het oog richten op ons vader-land waar, evenals in het gehele Avondland, na een duizendjarige wis-selwerking van de Christelijk-Romeinse en de heidens-Germaanse cultuureen universele beschaving ontstond, die aan de meeste steden de ge-daante schonk, die zij thans in hunne kernen nog goeddeels bewaren. Wan-neer met het uiteenvallen van de geestelijke eenheid de zin voor de samen-hang der dingen gaat verslappen en de aandacht zich meer gaat richtenop nationale en individuele waarden, is ook de stedebouwkundigekrachtperiode ten einde. De meeste steden hebben daarna .eeuwenlanggeen uitleg meer beleefd en van stichting van nieuwe steden was nauwe-lijks sprake. De stedebouwkundige vormgeving wordt dan gekenmerktdoor het verlangen naar absolute, geometrische vormen, maar deze uitin-gen waren te abstract en te incidenteel om van omvangrijke invloed teworden op het totale beeld van West-Europa. Naarmate de geesten zichverder afwenden van het universele beginsel en zich meer richten op hetsubjectieve, komt de stedebouw als kunst der synthese tot dieper ver-val ora in de vorige eeuw te eindigen in de afbraak van de bevestigingder steden en de uitstorting van de stedelijke ontwikkeUng over het on-gerepte land. Ook in Nederland heeft dit proces plaats gehad op groteschaal, tegelijkertijd met het algehele maatschappelijke verval. De wan-toestanden op sociaal gebied waren tenslotte van zodanige omvang, datvooral daardoor de beste krachten in ons volk ontwaakten. Ook destndcrende jeugd geraakte in heftige beroering, een beweging, die aanonze Hogeschool een stormachtig, revolutionair karakter droeg. Het ge-volg was een omkeer in het studentenleven, dat zich ging afwenden vande uitsluitend particuliere genoegens en zich meer ging richten op hetrecht van de verwaarloosde evenmens.Wil men daarnaast de architectonische oovattingen van die dagen type-ren, zoals ze ook in onze Bouwkundige Afdeling overheersten, dan ishot voldoende te memoreren, dat op 8 Januari 1906 de architect PierreCuypers aan onze Hogeschool tot eredoctor in de technische wetenschapwerd gepromoveerd. Het verlangen naar ambachtelijke eerlijkhcid, zichwonderlijk uitend in het streven naar een nieuwe Gothiek, had het tanendneo-Klassicisme overwonnen en was door dit ere-doctoraat gekroond.In dit Delftse milieu kwam de student Verhagen in 1899 aan, nadat hij,afkomstig uit Beverwijk, de H.B.S. in Haarlem had doorlopen. Ik meente mogen aannemen, mede op gezag van zijn tijdgenoten, dat noch desrciale beweging, noch de neo-Gothiek hem hebben bekoord. Van naturezeer zelfstandig en enigszins teruggetrokken heeft hij zich door geen be-weging laten meesleuren. Toch is de geest van die dagen niet ean hemvoorbij gegaan. Zonder veel redeneren of theoretiseren heeft hij metzijn gezond natuurlijk inzicht begrepen, dat de nood van de tijd riepom meer samenhang in de maatschappij en om meer synthese in deschoonheid, ook in de stedebouwkundige structuur. Daardoor moet hij ertoe gekomen zijn om reeds in zijn studententijd aandacht te schenkenaan de stcdebouw en een klein uitbreidingsplan inde Zaanstreek te ont-werpen, een van de eerste in ons land. Na zijn afstuderen in 1905 werkthij korte tijd op het Architectenbureau van der Steur te Haarlem. Zijnaandacht gaat steeds meer uit nsar de ontwikkeling van de gemeenten alsgeheel. Zo ontwerpt hij reeds vroeg een plan voor het Bossche Broekbuiten de wallen van 's-Hertogenbosch en Werkt daarna aan de plannenvoor Utrecht en voor Wormerveer. Vervolgens komt hij in dienst vande gemeente Rotterdam, waar hij toch geen voUedige bevrediging in deambtelijke werkzaamheid vindt. In 1914 richt hij met Granpre Moliere' teRotterdam het bekende architectenbureau op, dat weldra belast wordtmet een reeks van plannen in het Oosten van de provincie Groningenen spoedig op stedebouwkundig gebied een uitstekende naam verkrijgt,vooral door de prachtige gave plannen voor het tuindorp Vreewijk, waar-mede omstreeks 1918 .een aanvang wordt gemaakt, aansluitend op eenklein begin van Berlage. Terloops zij opgemerkt, dat Berlage na Cuy-pers de enige bouwmeester is geweest, aan wie het doctoraat in de tech-nische wetenschap door deze Hogeschool werd toegekend, en wel medeom zijn stedebouwkundige verdiensten. Van uitstekende betekenis zijnook de plannen voor de Linker-Maasoever te Rotterdam en voor hetgehele eiland Ilsselmonde, beide in opdracht van vooruitziende Rotterdam-mers opgesteld en aan de gemeente geschonken. Met dit laatste planwerd het begrip streekplan hier in het Westen des lands voor de eerstemaal werkelijkheid. In dezelfde episode valt ook de oprichting van deStedebouwkundige Raad, het centrale lichaam, van waaruit zovele goedeen krachtige initiatieven op stedebouwkundig gebied werden genomen.Naast de onvergetelijke figuren van Hudig en Fockema Andreae, beidejuristen, zctelt Verhagen daar, o.a. tezamen met Moliere, als de echtestedebouwkundige ontwerper, die het metier en zijn behoeften volledigkent. Uit deze kern ontstaan allerlei nieuwe instelUngen, zoals de ver-ruiming van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting en zijnTijdschrift tot organen, die ook de stedebouw nadrukkelijk in hun hoedenemen. Ook de uitbreiding van de Woningwet met meer stedebouw-kundige voorschriften wordt door de Stedebouwkundige Raad sterk be-vorderd. Verhagen was ook steeds een zeer gezocht spreker op stede-bouwkundige congressen en een voortreffelijk auteur, vooral van artike-len in bovengenoemd Tijdschrift.Intussen blijven de werkzaamheden van het Architectenbureau groeien.Na de benoeming in 1923 van Moliere tot hoogleraar aan onze Hoge-school is Verhagen jarenlang de enigei ontwerper in dit bureau en be-handelt achtereenvolgens o.m. de belangrijke plannen voor Leiden enArnhem, van welk laatste project vooral het deel ten zuiden van de Rijnbekend is. Als adviseur van de streekplaninstanties in Zuid-Holland enNoord-Brabant speelt hij een primaire rol. Voor het streekplan Oost-Utrecht stelde hi) in 1934 een voortreffelijk rapport op, waaruit de bete-kenis blijkt, die hij hecht aan stedebouwkundig onderzoek. Uit het planspreekt ook de geest van weldoordachte synthese van belangen, kenmer-kend voor de grotere stedebouwkundige projecten. Wij leren er Verha-gen vooral in kennen als beschermer van de prachtige brokken natuur-schoop, waarover de Utrechtse Heuvelrug nog beschikte en als strijdertcgen de volkomen illusoire en gevaarlijke verwachtingen van bouw-grondspeculanten. Uit zijn Brabantse interessen volgen opdrachten vanvele belangrijke gemeenten, zoals Breda, 's-Hertogenbosch en Eindhoven.Bizondere verdiensten heeft ook het Nijraeegse saneringsplan, dat onderde naam ,,Het Groene Balcon" werd bekroond. Zo heeft Verhagen, alsgeen ander Nederlander van onze tijd stedelijke ontwikkelingen geleid,maar hij was bovendien door zijn werk in het Instituut en vele Commis-sies een levenwekkende kracht in brede kringen, zoalsl alleen zijn voor-malige compagnon er een is geweest in de Bouwkundige Afdehng vanonze Hogeschool.Wanneer men mij vraagt door welke eigenschappen het werk van Ver-hagen het sterkste wordt gekenmerkt, meen ik als eerste trek te raoetenvermclden zijn veelzijdige interesse voor alle aspecten van het gecom-pliceerde vak. De bestuurlijke problemen vinden bij hem evenzeer be-langstelling als de vraegstukken van het stedebouwkundig onderzoek.Toch gaat zijn grootste aandacht uit naar de moeilijke problemen van destedebouwkundige vormgeving. Hoe hij daar over denkt kwam duidelijktot uiting in het petillant artikel, waarraede hij ter gelegenheid van het Artikeltn100-jarig bestaan van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs de stedebouwvoor het eerst introduceerde aan de jubileumtafel. Hij eindigde deze bij-drage jnet een profetie over de vormgeving, en wel als volgt; ,,In deeerste plaats zullen de plannen groter van schaal moeten worden; meerruimte voor gemeenschapsuitingen en minder voor particuliere, geiso-leerde belangstellingen. Verder zal de samenhang minder visueel worden:de letterlijke compactheid zal veranderen in een functionele compact-heid, waarbij althans enige functies open zullen worden behandeld. Ikdenk bijv. aan het verkeer, dat reserve vraagt voor zijn mogelijke groei;voor zijn kruisingen en knopen; voor zijn verregaande differentiatie wel-licht. Ik denk ook aan de gestandariseerde woningbouw, de grote com-plexen van gelijke woningen; en aan de toepassing van het levend enbeweeglijk groen, dat in de nieuwere samenleving op gelijke voat met deonveranderlijke vaste bebouwing wil samenwerken, als gelijkwaardigefunctie en met een even verantwoorde vormgeving. Ik denk ook aan desilhouet van de steden met hun fabrieken, er binnen of er naast, aan hetloslaten soms van concentrische, althans van al te letterlijk concentrischeuitbreiding; en in het algemeen aan de vraag of inderdaad onze levens-eisen nog wel te vangen zijn in de oude vertrouwde hierarchie vanruimte en massa onzer gelukkige voorvaderen. Wij hebben het graagover binding en spanning; inderdaad vertrouw ik, dat zich uit de botsin-gen van het geijkte met de nieuwe eisen andere visuele vormen gaanontwikkelen, al blijkt misschien, dat in hun diepste wezen, zodra ze gocdzijn, geen nieuws ligt. Hier opent zich een veld van boeiende en zelfsmeesl'epende arbeid ter bewerking voor de ontwerper. Pas de eerstestappen zijn gedaan; wij moeten de nieuwe mogelijkheden nog wekkenof levend maken. Hier zijn nog groene lauweren te halen." Is met dezebeschouwing het eigen werk van Verhagen als ontwerper voldoendegetypeerd? Mij dunkt, dat het nodig is dan nog een trek afzonderlijk naarvoren te brengen, nl. zijn hefde voor de natuur in al zijn verschijnings-vormen. Daaruit volgde zijn deskundigheid in de behandeling van land-schappelijke vraagstukken en zijn belangstelling voor het streekplanwerk.Ook bet baanbrekende rapport over ,,Het toekorastig landschap vande Zuiderzeepolders", dat hij met Hudig grotendeels samenstelde, danktdaaraan zijn bestaan. Zijn bemoeienis als adviseur met de plannen vcorde N.O. Polder steunde ook sterk op dit talent, waarmede hij dit geheleplan, maar vooral de landschappelijke' verzorging, grote diensten bewees.Ge moet intussen niet denken, dat Verhagen de meer kunstmatige, archi-tectonische vormgeving heeft verwaarloosd. Zijn raadhuizen te Rockanje,Uithoorn en Zwijndrecht getuigen van zijn kunnen, evenals de N.H. Kerk,welke hij in Vreewijk bouwde. Maar ook de volkswoningbouw beoe-fende hij met uitstekend talent, vooral an Vreewijk na 1925. Het heren-huis voor de heer Crena de longh te Amsterdam behoort ook tot hetbeste wat op dit gebied in onze tijd is voortgebracht en de stad Delftprijst zich gelukkig in de woning van Ir Stoffel in Klein Vrijenban ookeen representant van de architectuur van Verhagen te bezitten. Tochging zijn voorkeur steeds uit naar de stedebouwkunde, het vak, waarinzijn natuurlijke gaven zich zo ruim ontplooiden, doordat de aard van ditwerk ook dwingt tot beperking in het kunstmatige.De meeste architecten tekenen terecht meer dan zij schrijven. In dekwade winter 1944-'45 kreeg Verhagen echter gelegenheid tot het schrij-ven van een boek, getiteld: ,,Het geluk van den tuin". Uit dit fijnzinnigewerkje spreekt zeer duidelijk, welke dingen hem het raeest ter harte gaan.Doch weinigen zullen vermoeden, dat in dit bescheiden boek zoveel iste vinden, dat waarde heeft voor dq vormleer van de stedebouw. Bij debeschouwing over de aanleg van de tuin, de paden, de ruimtewerking ende begrenzing, zegt hij terloops en spelenderwijs zeer markante dingen.Ik kan de verleiding niet weerstaan U een klein citaat te geven: ,,Er zijnwel tuinen denkbaar zonder paden, zo goed als tuinen met overwegendpad (de patio tuin bijv.). Die zonder pad zouden mij niet bevallen, de te-genstelling van het ordelijke vlakke en strakgetrokkene. harde pad tot deruige veelbewogen en ongestadige begroeiing er langs is wederzijds wel-dadig. Op de paden strandt als het ware de natuurlijke wildheid vandeze groei en dat is altijd mooi. Trouwens, U zult wel eens hebben ge-merkt, dat randen en buitenkanten, de! bosrand, de slootkant, de berg-voet en ook de padrand het boeiendste karakter vertonen. Niet als wedie overgang erg afhakken, snoeien of scheren; ook niet als wij die over-gang zo geleidelijk mogelijk maken; maar wel lals we het ene elementeen eigen vrije beeindiging, een zelfkant geven tegen het andere. De pa-den brengen ook de grote vaste lijnen in de aanleg, zij maken een soortgeraamte uit. Een enkele maal is het oragekeerd, bepalen de perken defiguren, en wat er overblijft is pad. Zo was het bij de oude deftige par-tarres en ook bij die kleine boerentuintjes met die rondachtige perkjesmollig ingepakt in buxushagen." En even verder: ,,Onze compartiraen-ten mogen niet te groot worden. Ze helpen ons aan een vaste schaalvoor zeer grote tuinen, maar binnen elk compartiment moeten we rustigkunnen genieten van het gebodene, zonder te sterk en te gauw afgeleidte worden door allerlei verdere verschieten. Dat kan het best, als elkeafdeling zijn duidelijk eigen karakter behoudt, zodat je begrijpt wat eromgaat en waar je bent." Het zal vooral de vakgenoten duidelijk zijn,hoe vele van deze gedachten ook toepasselijk zijn op de ,,grote tuin",op het land en in de stad.Na de bevrijding. komt er een grote verandering in de taak van Verha-gen, doordat hij geroepen wordt de leiding op zich te nemen van de Ste- odebouwkundige Afdeling van het Ministerie van Volkshuisvesting en OArtikelen Wederopbouw. Hi] krijgt als zodanig bet toezicht op de voorbereidingen de hoedanigheid van de stedebouwkundige wederopbouwplannen inhet gehele land. Het werk, dat hij in deze functie heeft verzet in een drie-tal jaren, is van ongekend grote omvang. Voor 150' gemeenten moestendeze plannen worden vastgesteld en wie enigszins thuis is in de samen-gestelde aard van dit werk begrijpt, dat hi] daardoor een uhiqueiize fi-guur werd, die als een waar apostel, slechts beschikkend over een uiterstkleine' dienst, overal optrad als bezieler, stuwer en bovendien als inspec-teur-generaal. Hij werkte daarbij voor de zeer grote gemeenten, zoalsRotterdam en Den Haag, maar evenzeer voor de vele kleinere, die onderde oorlog in de frontlijn lagen. Dat hij dit werk met zo groot succes heeftweten te volbrengen is naast zijn voortreffelijk vakmanschap zeker tedanken aan zijn zeer bizondere maniei< van omgang met de raensen. Aande vele ontwerpers van zo diverse pluimage wist hij leiding te geven.De teruggetrokken persoon ontpopte zich nu ols een voorman, die instaat was op grote schaal sociaal werk td verrichten in hechte gemeen-schap. Voor wie hem beter kende was dit niet zo verwonderlijk, omdatzij uit intiemere kring wisten hoezeer hij de gave bezat met mensen omte springen. Terwijl dit talent vroeger vooral tot uiting kwam in deomgang in kleine kring en met de eenvoudigen, die hem dienden, schonkhij nu zijn persoon aan talloos velen. Reeds eerder had onze Hogeschoolhet voorrecht hiervan kennis te nemen, doordat hij gedurende een lang-durige ziekte van Granpre Moliere hem als docent in de stedebouwkundeverving en in die cursus zich wijdde aan de vorming van onze 4e en5e jaars studenten. Ook daarbij bleek, hoe hi) door zijn critisch talentuit ieder ontwerper het uiterste weet te halen en onwillekeurig komt mijeen beschrijving voor de geest, die Verhagen in zijn bovengenoemd. boekje over de tuin geeft van de tuinman. Hij verlangt van iedere tuinierniet alleen leiding over het werk van anderen, maar ook medewerkingmet eigen handen. Hij schrijft dan: ,,Zijn hoofd en hart zijn dus bij hetwerk zijner handen betrokken, maai) die handen staan weer bij elke tuin-man anders. Je ziet het ze niet aan, als ze aan 't werk zijn, vuil en mis-schien vereelt of gegroefd, maar zij zijn vertrouwd met de allermooistespruitjes, met de kleinste knopjes en met zaailingen van maar enkele da-gen. En omgekeerd reageren die kleine dingetjes heel verschillend opde ene of de andere hand; er zijn gezegende handen, wien alles lukt. Datheb je of dat heb je niet, het is als met het muzikale gehoor, en je kunthet niet leren. Je probeert dan je kwekelingetjes liefkozend groot tebrengn -- maar dat is mis. De meeste planten vragen .eenvoudig om eenbeetje mishandeling. Als de tuinman maar een gelukkige hand heeft, laathij de planten rustig wat llggen uit te drogen, en plant ze dan onver-schillig weg en tegen alle goede plantregels in, hij stopt ze maar in degrond. Ze zullen zich haasten de geleden schade snel in te halen, engroeien door als kool. De collega, die ze zorgvuldig kuilde en daarnamodel plantte, ziet zijn moeite beloond met onverschillige groei. Het iszeker, dat je planten niet mag verwennen, je moet meer een baker daneen moeder voor hen zijn,"Hooggeachte VergaderingWanneer wij thans Verhagen willen eren, is het in de eerste plaats,omdat hij sinds jaren de voornaamste verzorger is van dat deel deraafde, dat wij mogen noemen onze schone Nederlandse tuin. Hij haddaarvoor nog zeer bizondere zorgen na de beschadiging door de oor-log. Maar bovendien eren wij in hem de: tuinman van de kwekerij, waarde meeste stedebouwkundige zaailingen van onze Hogeschool wordenuitgepoot en opgekweekt. Mede dank zij hem beschikt ons land thansover een corps van bekwame stedebouwkundigen.Hooggeachte Heer VerhagenOp grond van Uw oorspronkelijk en omvangrijk aandeel in de herlevingvan de Nederlandse stedebouwkunde en van Uw voortreffelijke bijdragetot de wederopbouw van stad en land verklaar ik, namens de Senaatvan de Technische Hogeschool, inge.volge zijn besluit van 7 December1949, krachtens de bevoegdheid door de wet toegekend, UPIETER VERHAGENte zijn doctor in de technische wetenschap, honoris causa, met alle rech-ten die door wet en gewoonte aan dit doctoraat zijn verbonden.Ik verzoek U thans het diploma in ontvangst te willen nemen, dat Ohet recht geeft de titel te voeren van doctor in de technische wetenschap.Economische ontwikkeling en bevolkingsversprei-ding')door Prof. Dr. E. W. HofsteeHet verband tussen economische ontwikkeling en bevolkings-verspreiding wordt in principe bepaald door een tweetal fun-damentele feiten, een van sociale en een van economischeaard, nl. de noodzaak van de mens om in zijn levensonder-^) Inleiding, gehouden voor de vergadering van de Directeuren van Pro-vinciale Planologische Diensten, op het bureau van de Rijksdienst voorhet Nationale Plan, op 6 December 1948.houd te voorzien enerzijds en de noodzaak om voor het pro-ductieproces over arbeidskrachten te kunnen beschikken an-dererzijds. De vraag tot welker beantwoording ik in het vol-gende lets hoop bij te dragen, betreft in feite de omvang, waar-in deze fundamentele eisen, elk voor zich, de bevolkingsver-spreiding beinvlocden. Is de vestigingsplaats van het pro-ductieapparaat grotendeels onafhankelijk van de bestaandebevolkingsverspreiding en trekt de bevolking in principenaar de productiemiddelen, of is de noodzaak van een levens-onderhoud voor de ter plaatse aanwezige bevolking bepa-lend en verzamelen en ontwikkelen de productiemogelijkhe-den zich daar, waar een toenemend aantal mensen een be-staan zoekt? Of doet zowel het een als het ander zich vooren zo ja, in welke mate oefenen dan beide krachten hun in-vloed uit?Het behoeft geen betoog, dat de beantwoording van dezevraag voor de opzet van werkzaamheden op planologisch ge-bied van grote betekenis is. Is de ontwikkeling van het pro-ductieapparaat primair, dan zal men bij het opmaken van deplannen voor de toekomst van een bepaald gebied zich inde eerste plaats een beeld moeten trachten te verwerven vande te verwachten groei van dit productieapparaat, zelfs alzal men dan misschien naderhand tot de overtuiging komendat men deze te verwachten groei met kunstmatige midde-len moet trachten te stimuleren of te remmen. Is de vraagnaar een bestaan voor de aanwezige bevolking primair, danzal men in de eerste plaats moeten trachten een inzicht tekrijgen in de te verwachten natuurlijike aanwas van de be-volking.Vooropgesteld zij, dat de beantwoording van de gesteldevraag niet alleen een kwestie van technische en economischeaard is, doch dat ook maatschappelijke krachten van niet-economische aard in deze aangelegenheid een rol van bete-kenis spelen. Zuiver technisch gezien is zowel het trekkenvan de mens naar het productieapparaat als het omgekeerdebinnen ruime grenzen mogelijk. De mensen, de arbeidskrach-ten, zijn, technisch gesproken, onbeperkt bewegelijk. Van deoverige productiemiddelen, de grond en de kapitaalgoederen,is de grond onbewegelijk, doch dit impliceert niet, zelfs nietin de landbouw, dat er een starre, onveranderlijke relatie zouzijn tussen de aanwezige oppervlakte grond en het aantalbestaansmogelijkheden en dat dus de verspreiding van de voorcultuur geschikte grond en zijn natuurlijke kwaliteiten,de verspreiding van de agrarische bevolking volledig zou-den bepalen. Door toevoeging van meer arbeid en meer ka-pitaalgoederen kan men immers de productiviteit van degrond en daarmee het aantal bestaansmogelijkheden in prin-cipe verhogen. Wat de kapitaalgoederen betreft, grondstof-fen en hulpstoffen zijn, technisch gesproken, steeds bewe-gelijk, terwijl de vaste kapitaalgoederen semi-bewegelijk zijn,in die zin, dat men de vrijheid heeft de plaats te kiezen, waarmen ze wil vestigen, terwijl ze pas, wanneer ze als zodanigvorm hebben gekregen, in sterke mate onbewegelijk worden.Al duiden dus de technische omstandigheden enigszins in derichting, dat de productiemiddelen bepalend zijn, in feite ge-ven zij een voldoende marge om ook andere mogelijkhedenopen te laten. Hoe uit de technische mogelijkheden wordt ge-ikozen, op welke wijze uiteindelijk de ontwikkeling van hetproductieproces en de bevolkingsbeweging op elkaar inwer-ken, wordt bepaald door krachten van maatschappelijke aard.Zoals gezegd niet alleen door ,,zuiver" economische krach-ten. Een ,,Standorttheorie" van Alfred Weber en een gemo-derniseerde theorie van Von Thiinen alleen, kunnen ons hierniet de weg wijzen; het vraagstuk is evenzeer van sociolo-gische als van economische aard.Het feit, dat sociale krachten van allerlei aard zich in dezeverschijnselen doen gelden, maakt het van te voren reeds vrij-wel zeker, dat het onmogelijk zal zijn een algemene, onder alleomstandigheden volledig geldige theorie op te stellen, die deop dit gebied waar te nemen verschijnselen volkomen dekt.Van plaats tot plaats, van tijd tot tijd zullen zich verschillenvoordoen, samenhangende met de voor de betreffende groepN.V. HOUTHANDELW.S.y.d.WeteringenCo.Stoomzagerij en SchaverijWesierhavenTelefoon 69150 (3 lijnen)SCHIEDAMN.V. BOUWHANDEL MIJ.^MARTIN & CO.AMSTERDAM:Toonkamers en kantoren: Achier Oosteinde 2-6bij het Frederiksplein, Tol. 32324-32425 en 34505ROTTERDAM: Wijnhaven 33, Tel. 25705ZEIST; Bergweg 108a, Tel. 4537Groothandel in:Wand- en vioertegels, glazen bouwstenen,vensterbankstenen, zuurvaste splijttegelsGEBRS. MION BREDATel. 8168-6087Jan van Polanenkade 28-30Specialiteit in:Naadloze VIoeren, Asbest- enHoutgranietvloerenTerrazzowerken - KunststeenfabriekAannemersbedrijfDIRK VERSTOEPGroot Hertoginnelaan 39's-GravenhageTelefoon 392887Uitvoering vanBouw- enWaterbouwkundige WerkenRubbolA-ZRUBBOL A-Z iseen uitkomst voor- onderhoudswerk.RUBBOL A-Z kandirect over oud werk worden aange-bracht, mils dit nog in goede staat is.Vraagf inlicbiingen aan onzeAfd. Toepassing en Voorlicbiing?5IKKEN5LAKFABRIEKENS A S S E N H E I MBij bet Bureau van de Provinciale Planologische Dienst in Gro-ningen kan worden geplaatst;een bouwkundig ingenieur of een planoloogvoor het verrichten van algemeen stedebouwkundige werkzaam-heden.Bezoldiging, afhankelijk van opleiding en ervaring, volgens salaris-verordening van de provincie Groningen.Uitvoerige soUicitaties in te zenden aan de Directeur-Hoofdinge-nieur van de Provinciale Waterstaat, Provinciehuis, Martinikerk-hof 12, Groningen.Nadere inlichtingen worden zo nodig gaarne verstrekt door deDirecteur van het Bureau van de Provinciale Planologische Dienst.TELEFOON Noord Scharwoude K 2260BOARDS,,EZO KEUKENS"444EECENOUD KARSPELOPGERICHT 1805J4!rlALTA-^^^^m_STALENRAMENDEURENFRONTENAUaN.V.,DcnHaagBinckhorstlaan 301 Zandstralen Metalliseren Kwaliteitswerk533OUOOK S SCXEPPINGMCT -^.SuftrcMe behoodeld?^-^r^'uVOCHTvocrBeton- Metsel- enStuoadoars werk'.^-^?^? BsgendODrslog!SUPQAL
Reacties