Midden: Stella by Starlight, ArnhemFoto: Masha Bakker MatijevicPhotographyBoven: Station Arnhem. Foto: Jan deBoer CC BY-ND 2.06 2016/03 S+ROTransitie NLStationsgebied Arnhem:puzzelen metprestigeprojectenJeroen NiemansRedacteur S+RONergens in Nederland speelt het samenspel van grootscha-lige en kleinschalige stedelijke ontwikkeling, van bottom-upen top-down, zich af op zo'n klein gebied als in Arnhem. Bin-nen een straal van een paar honderd meter, vind je hier eenmix van veelgeprezen projecten.Tegenover het overdonderende architectonische spektakelvan het nieuwe station, ligt Coehoorn Centraal. Een pro-ject dat vaak wordt aangehaald als paradepaardje van debottom-up-beweging. Pal daarnaast staat het Rozet, deprachtige moderne interpretatie van een bibliotheek. Ditgebouw grenst aan het Bartok park, dat recent de Gul-den Feniks won. `Groot en klein, overheid, ondernemers eninitiatiefnemers kunnen niet zonder elkaar', is de stelligeovertuiging van Sjors de Vries, directeur van het in Arnhemgevestigde RUIMTEVOLK. Met hem maak ik een wandelinglangs prestigeprojecten, resten van masterplannen die inde prullenbak zijn beland, en de wereld van ondernemendeArnhemmers. De Vries: `Hier komt alles samen'Groot contrastWanneer ik van het station naar het kantoor van RUIM-TEVOLK wandel, wordt er druk gewerkt aan de openbareruimte rondom het station. Net als we uit het raam naar hetWillemsplein kijken, wordt er een volwassen boom omhooggetakeld. De Vries woont inmiddels vijftien jaar in Arnhem,al die tijd wordt er gebouwd rondom het station. Nu wordende puntjes op de i gezet, en wordt er gewerkt aan het laatstestukje van de nieuwe voetgangersroute naar de binnenstad.Nadat het jarenlang behelpen was met een tijdelijk station, isArnhem nu de trotse eigenaar van een prachtig nieuw stukstad met een fonkelende openbare ruimte.Het contrast met het gebied aan de zuidkant van deUtrechtsestraat, is groot. Hier ligt de openbare ruimte er eenbeetje versleten bij. Coehoorn Centraal is dit stukje Arnhemgedoopt. Hier heeft de gemeente Arnhem, vooruitlopendop het grootschalige Rijnboog-plan, flink wat gronden engebouwen aangekocht. Het originele masterplan voor hetRijnbooggebied, dat zich grofweg bevindt tussen stationen Rijn, is inmiddels losgelaten. Een heel stuk stad lag hierte wachten. Op initiatief van de gemeenteraad van Arnhemheeft in maart 2013 een meerderheid van de raad ingestemdmet een motie van GroenLinks, VVD, SP en D66 om het Coe-hoorngebied vrij te geven voor alternatieve ontwikkeling. Eris gekozen voor het (gedeeltelijk) loslaten van de regie vande wijkontwikkeling in het oostelijk deel van het gebied. Eenunieke stap in ons land.SuccesfactorenWe maken een tussenstop bij Stella by Starlight, het dooreen horeca-ondernemer opgezette middelpunt van de wijk.Puzzelen metprestigeprojectenOnder: Cultuurhuis Rozet, Arnhem.Bron: Bond van NederlandseArchitecten, Neutelings RiedijkArchitecten. Foto: Scagliola BrakkeeCC BY 2.0Boven: Aardvarken BartokparkArnhem. Foto:Ton Schulten CC BY-ND2.0Pagina 6 onder: Cultuurhuis Rozet,Arnhem. Bron: Bond van NederlandseArchitecten, Neutelings RiedijkArchitecten. Foto: Scagliola BrakkeeCC BY 2.0S+RO 2016/03 7Transitie NLStationsgebied Arnhem:puzzelen metprestigeprojectenHet heeft de uitstraling van een huiskamer van het gebied.Drie jaar na de raadsmotie is de wijk volgestroomd met on-dernemers. Van grafisch ontwerpers tot een energieco?pe-ratie en van bierkoeriers tot RTV Arnhem, het zit er allemaal.`Het initiatief Coehoorn Centraal heeft ervoor gezorgd datde leegstaande panden nu op een nuttige manier worden ge-bruikt door kleine bedrijven en startende ondernemers. Hetheeft de stad geleerd met een andere blik naar gebiedsont-wikkeling en de potenties en het eigenaarschap van de stadte kijken. Of Coehoorn de belofte van de `creatieve hotspotvan Oost Nederland' gaat waarmaken, valt nog te bezien.De ondernemers komen met name af op het buitenkansjevan de extreem lage huren in het centrum van de stad. Inhetzelfde gebied staan dezelfde vierkante meters, die tegenmarktprijzen worden aangeboden, gewoon leeg. Financieelen qua risico's leunt het project stevig op de schouders enmedewerking van de gemeente.SamenspelWe wandelen verder en komen aan bij het Bartokpark. Mid-denin dit parkje ligt het Aardvarken, een gigantisch beeld datdoor kinderen naar hartenlust wordt gebruikt om overheente klauteren. Het is een voorbeeld van wat ondernemersvoor een stad kunnen betekenen. De Vries: `Het idee van hetBartokpark komt uit de koker van enkele creatieve on-dernemers uit de stad. Wat niet veel mensen weten is datBurgers Zoo de stad het Feestaardvarken heeft geschonken.Ondernemers die op een dergelijke wijze een bijdrage leverenaan de stad, moet je koesteren. Naast creatieven kunnendus ook grote ondernemingen echt stadsmakers zijn.' Hijwijst op het belang van het samenspel van initiatiefnemers,ondernemers en overheid. `Tegenover het park ligt boven-dien Rozet, een bruisende plek met diverse maatschappelijkeen commerci?le voorzieningen, en onlangs verkozen tot eenvan de mooiste gebouwen van de wereld. Een prestatie vanformaat, een geweldig stukje stad maken. Niet alleen van dearchitect, maar laten we niet vergeten: ook van de overhe-den. Het is mooi om te zien hoe hier verschillende puzzel-stukjes in elkaar vallen. Wat mij betreft een van de meestunieke stukjes gebiedsontwikkeling van Nederland.'Daar waar het stationsgebied en Coehoorn Centraal tweegeschieden werelden lijken te zijn, versterken de verschillen-de ontwikkelingen in de omgeving van het Bartokpark elkaar.Arnhem laat hier zien hoe het samenspel van initiatiefne-mers, ondernemers en overheid veel moois kan opleveren.Op deze plek krijgt de term organisch ontwikkelen betekenis.Een beetje loslaten, een beetje sturen en een beetje geluk,vinden elkaar hier. Een stukje stad om trots op te zijn. Wandelen door veranderend NederlandDit jaar wandelt Jeroen Niemans door veranderend Nederland:plekken waar de transitie zichtbaar is en de toekomst in delucht hangt. Met een `expert' gaat hij op ontdekkingstocht ineen poging om het gebied en de verandering te doorgronden.Deel 3 in deze serie:met Sjors de Vries van het nieuwe station van Arnhemrichting de Rijn.