62 Station TilburgBRON: IENW FOTOGRAAF: TINEKE DIJKSTRA 63 Jane Fain, Susan de Vos en Marten Westeneng Bouwen rond ov­knooppunten is niet nieuw, maar blijft elke keer weer complexe vragen opleveren. Hoe zorg je er nu voor dat de nieuwe wijken en de ov­knoop­ punten als een logisch geheel op elkaar aansluiten? De sectorale partners van het programma Toekomstbeeld OV (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, decentra­ le overheden en ov­sector) geloven dat dat alleen kan door drastische ontschotting en intensieve samenwerking met de ruimtelij­ ke sector. Ze formuleerden een actie­ agenda die dit faciliteert. Ze nemen ons mee in hun werkwijze. De urgentie van een integrale aanpak STATIONS VERSTERKEN HET NETWERK Ov ­knoop ­ punten van de toekomst 64 U iteraard juichen we vanuit het programma Toekomst - beeld OV toe dat momenteel veel verdicht wordt op loca - ties die al goed per ov be - reikbaar zijn. Beschikbaarheid van duurza - me mobiliteit is echter nog geen garantie dat nieuwe wijken ook daadwerkelijk bijdragen aan de duurzame mobiliteitstransitie. Om nieuwe bewoners en werknemers gebruik te laten maken van het nabijgelegen ov-knoop - punt is meer nodig. Dit vraagt een volledig pakket aan maatregelen dat gereed is als de eerste bewoners hun woningen betrekken. Een autoluwe inrichting en aantrekkelijke loop- en fietsroutes zijn hierbij een belangrij - ke randvoorwaarde. Dat alleen is echter niet voldoende. Het aanbod van ov en deel- mobiliteit dient ook op orde te zijn. En het ov-knooppunt zelf moet voldoende capaci- teit en kwaliteit bieden. Met voorzieningen die aansluiten bij de verwachtingen en be - hoeften van de nieuwe gebruikers. Belangrijk hiervoor is een samenhangende inrichting waarin combinaties van stappen, trappen, openbaar vervoer en deelmobiliteit de meest logische keuzes zijn en kiezen voor bezit en gebruik van personenauto's juist minder vanzelfsprekend wordt. Gedeelde ambitie op lokaal niveau Hoe zorg je ervoor dat al die schakels op en rondom een ov-knooppunt kloppen? Dat komt niet vanzelf tot stand, maar vraagt een integrale aanpak. De inhoudelijke discipli- nes die nodig zijn, zijn als vanouds namelijk versnipperd georganiseerd. Professionals op het gebied van o.a. vastgoedontwikkeling, gebiedsontwikkeling, parkeren, deelmobili - teit, fiets en ov dienen elkaar te vinden en uit de traditionele 'kokers' te stappen. Dat vraagt om commitment en samenwerking op alle niveaus, van werkvloer tot bestuur - der. Alleen ga je wellicht sneller, maar samen kom je tot betere en meer toekomst - bestendige oplossingen.   Het integraal bekijken van het ov-knoop - punt begint bij een gedragen en gedeelde ambitie voor het hele gebied. Elk (deel-) project kan daar vervolgens een bijdrage aan leveren. Keuzes kunnen steeds weer aan het gezamenlijke eindbeeld getoetst worden. Zo weten we dat deze duurzaam zijn en niet later weer teruggedraaid moe - ten worden. Dat betekent niet dat de ont - wikkeling alsmaar groter en duurder hoeft te worden, integendeel. De puzzelstukken sluiten in een integrale werkwijze veel be - ter op elkaar aan. Vraagstukken zoals kli- maatadaptatie los je bijvoorbeeld binnen het totale plangebied het beste op, en niet per gebouw. Dan loop je immers het risico op suboptimalisatie en het afwentelen van problemen op andere delen van het plan - gebied. Ook kan langdurige bouwoverlast voor omwonenden worden voorkomen door synergie te zoeken in het werk en planning daarvan en ervoor te zorgen dat het ov-knooppunt gelijktijdig met de be - bouwing er omheen gereed is. Leren van goede voorbeelden Goede voorbeelden van hoe een ov-knoop - punt en de omgeving in gezamenlijkheid aangepakt kunnen worden zijn er de afgelo - pen jaren genoeg. De recente ontwikkeling van knooppunten zoals Tilburg en Assen wordt alom geroemd. Niet alleen omdat de nieuwe stationsgebouwen zelf een mooi ont - werp kennen en goed functioneren, maar ook omdat de directe omgeving en de wijken er omheen tegelijkertijd zijn aangepakt. Het station en stationsgebied zijn plekken gewor - den waar mensen graag komen. Het gebied is als een geheel ingericht, met STATIONS VERSTERKEN HET NETWERK 65 STATIONS VERSTERKEN HET NETWERK logische en veilige looproutes, interessante voorzieningen en een aantrekkelijke open - bare ruimte. Investeringen in het knooppunt en in de omgeving hebben elkaar hier versterkt en het hele gebied heeft een boost gekregen. Bij dit soort succesvolle projecten wordt ook altijd de voormalige 'achterzijde' van het station, vaak desolaat en/of onveilig, aangepakt. Dit draagt bij aan de transforma - tie en aantrekkingskracht van het hele ge - bied voor bestaande en nieuwe bewoners en ondernemers. Ook het gebruik van het ov wordt door deze ontwikkelingen aantrekke - lijker, wat de duurzaamheid en leef baarheid van de wijk weer een stimulans geeft. Ook de succesvolle aanpak van hubs in Groningen en Drenthe laat zien dat je van een ov-halte zo veel meer kan maken dan een bushok - je met haltepaal. Hubs ontwikke - len zich tot sociale ontmoetingsplekken met tal van voorzieningen, zoals een bibliotheek of pakketpunt. Al deze ontwikkelingen dragen sterk bij aan de brede welvaart van het hele gebied. Ze versterken immers de regio op ruimtelijk-economisch vlak en bieden bewoners meer kansen voor ontmoeting en zelfontplooiing. Om  te leren van deze goede voorbeelden zijn in het programma Toekomstbeeld OV ? onder regie van het ministerie van Infrastruc - tuur en Waterstaat ? de inzichten over ov-knooppunten verzameld. Deze zijn geland in een gezamenlijke agenda van Rijk, decen - trale overheden en ov-sector. De Actie-agen - da OV-knooppunten is in juni bestuurlijk vast - gesteld en gepubliceerd, en geeft voor het eerst een samenhangend kaartbeeld van knooppuntontwikkeling tot 2040 in heel Ne - derland. De agenda is nadrukkelijk ook een uitnodiging aan gemeenten om ontwikkelin -gen in de toekomst, maar ook ervaringen met knooppuntontwikkeling uit het verleden te delen en zo van elkaar te leren. Handelingsperspectief Een belangrijk onderdeel van de Actie- agenda is het Handelingsperspectief ov- knooppunten. Deze methode heeft tot doel om het goede gesprek over de ontwikkeling van een knooppunt te faciliteren. Als partijen direct vanaf het begin over de uitdagingen en kansen op en rond het knooppunt praten en goed naar elkaar te luisteren, ontstaat een gedeeld beeld en ko - men gedeelde ambities naar voren. De me - thode leidt de gebruiker langs vier thema's: Plaats, OV-Knoop, Mobiliteit en Mens. Bij elk van deze thema's horen vaste vragen en wordt data verzameld en gedeeld met alle partijen aan tafel. Dit zorgt ervoor dat de lo - catie vanuit alle hoeken en perspectieven wordt bekeken. Het direct aansluiten van alle bij de ontwikkeling betrokken professio - nals maakt het mogelijk om vanaf de start van elkaar te leren en elkaar beter te begrij - pen. Door op deze manier met elkaar in ge - sprek te gaan over de ambities kan worden gezocht naar die punten waarop partijen el- kaar kunnen ondersteunen of waar ze elkaar juist de ruimte kunnen geven. Het Hande - Ov-knooppunt als ultieme verbinder tussen de werelden van ruimte en mobiliteit 66 lingsperspectief is ondertussen op tiental- len ov-knooppunten toegepast en vormt daar een stevige basis voor de ontwikkeling van deze locaties en het doorlopende ge - sprek tussen betrokken partijen. Regie op regionaal niveau Wanneer de integrale opgave en het gewens - te eindbeeld via het Handelingsperspectief in beeld is gebracht, helpt het als er ook één par - tij is die zich verantwoordelijk voelt om die integraliteit te bewaken. Dat is wellicht van - zelfsprekend wanneer één groot project wordt ingericht voor het gehele knooppunt, maar is des te meer nodig wanneer partijen ervoor kiezen om meerdere deelprojecten te starten. De partners van het programma Toekomstbeeld OV hebben daarom in de Actie-agenda OV-knooppunten de rol van locatieregisseur geïntroduceerd, die vaak wordt aangesteld door de gemeente. Die per - soon bewaakt de samenhang tussen alle werkzaamheden en de integrale gebieds- visie. Op sommige locaties wordt al op deze manier gewerkt, voor andere is deze werkwij - ze nieuw. De komende tijd gaan we voor een aantal startende projecten uitwerken hoe en waar deze rol daar het beste tot zijn recht komt. Regionale afstemming wordt bewaakt door de knooppuntenregisseur, die werk - zaam is voor de provincie en vervoerregio. Deze personen zijn het aanspreekpunt voor knooppuntontwikkeling in hun regio en houden het overzicht over alle ov-knooppun - ten. Ze vormen de schakel tussen het lokale en het landelijke niveau. Ook deze rol krijgt de komende jaren een steeds duidelijker vorm, waarbij we putten uit eerdere erva - ring van provincies die daar al jaren mee werken, zoals Noord-Holland. Jarenlang is De 700 ov-knooppunten met een opgave (augustus 2021) BRON: ACTIE-AGENDA OV-KNOOPPUNTEN 67 STATIONS VERSTERKEN HET NETWERK er een roep geweest om meer regie op lokaal en regionaal niveau. Door nu deze gezamen - lijke landelijke werkwijze af te spreken, komen we hier als Rijk, decentrale over- heden en ov-sector aan tegemoet. Overzicht en prioritering op landelijk niveau Naast afspraken over samenwerking, regie en rollen zet de Actie-agenda ook heel concreet locaties op de kaart. De agenda laat zien dat er landelijk circa 700 bestaande en gewenste ov-knooppunten zijn waar nu of in de toe - komst integrale opgaven liggen (zie kaart - beeld). Gezamenlijk zijn zo'n 20% van deze knooppunten bestempeld als focusknoop - punt. Hiermee wordt duidelijke welke knoop - punten eerst onze aandacht krijgen. Het geeft richting aan wat we doen en wat we soms ook (nu nog even) niet doen. We voeren vanaf nu als partners van het programma ook regelma - tig het gesprek met alle betrokken organisa - ties over deze knooppuntontwikkelingen. Daarmee voorkomen we ? wat in het verleden wel gebeurde ? dat een gemeente of project- ontwikkelaar met een ontwikkeling direct naast een ov-knooppunt bezig was zonder be - trokkenheid vanuit de ov-sector, of omge - keerd. Met de afspraken uit de Actie-agenda hopen we elkaar niet langer te verrassen. Aanvullend op dit periodieke gesprek spelen de eerdergenoemde knooppuntenregisseurs hierin ook een belangrijke rol. Met de Actie-agenda bieden we concrete hulpmiddelen voor elke partij die op of rondom een ov-knooppunt aan de slag wil. We werken aan gezamenlijke methodes en databronnen. En binnenkort openen we vanuit het programma een gezamenlijk lo - ket waar partijen met al hun vragen terecht kunnen. Tot slot start binnenkort ook een kennispool, die op belangrijke thema's zorgt voor ondersteuning en kennisuitwis -seling. In heel het land organiseren we bij - eenkomsten om de nieuwste kennis en best practices te delen. Door alle kennis en infor - matie via één plek te ontsluiten (scan de qr-code onderaan het artikel), maken we de drempel zo laag mogelijk en gebruiken we al het moois dat al beschikbaar is. Verbinding zoeken met de ruimtelijke sector De Actie-agenda vormt het begin van een nieuwe fase: de gezamenlijke afspraken in de praktijk brengen. Dat gaat vast niet altijd vlek - keloos, maar brengt ons wel verder met het vormgeven aan de verdichtingsdoelen rond - om stations uit de Nationale Omgevingsvisie. Bovendien hopen we dat de Actie-agenda OV-knooppunten breder dan de ov-sector gaat leven en ook bij professionals en overheden in de ruimtelijke sector ge - meengoed wordt. In het verbinden van deze sectoren is samen nog een wereld te winnen. Het belangrijkste hierbij is dat we erva - ringen blijven uitwisselen, maar ook dat we onze gezamenlijke maatschappelijke doelen niet uit het oog verliezen. Uiteinde - lijk hebben we allemaal baat bij fijne ste - den en dorpen met ov-knooppunten van wereldklasse, die goed aangesloten zijn op de (vernieuwde) wijken en hun omgeving. Die inhoudelijke doelen binden ons en zor - gen ervoor dat we een reden hebben om elkaar op te zoeken en vast te blijven hou - den. LEES MEER Scan de qr-code voor het actuele nieuws rondom mobiliteitshubs, geplande informatieve bijeenkomsten, webinars, kennisdocumenten, tools, casussen en artikelen.