52 2016/01 S+ROThemaGezonde StadOp uw gezondheid met deOmgevingswetHans DamenRho adviseurshans.damen@rho.nlMaarten HoornPlatform31maarten.hoorn@platform31.nlMet de Omgevingswet hebben over-heden meer mogelijkheden om bijruimtelijke ontwikkelingen te sturen opgezondheid. Deze extra mogelijkheidbetekent ook extra verantwoordelijk-heid om gezondheidsaspecten mee tewegen bij ruimtelijke besluiten. Maar-ten Hoorn en Hans Damen leggen uitwat er wel en niet kan, als het gaat ombepalen van functies en vergunningen.De Omgevingswet is juli 2015 door deTweede Kamer aangenomen en treedtwaarschijnlijk in 2018 in werking. Hetbereiken en in stand houden van eenveilige en gezonde fysieke leefomge-ving is ??n van de maatschappelijkedoelen van de wet. Dat gezondheidhierbij een belangrijke rol speelt, komtin een aantal onderdelen expliciet te-rug: bij het toedelen van functies en bijvergunningverlening.Verbreden naar obesitas?Zo moeten bestuursorganen bij hettoedelen van functies rekening houdenmet het belang van het beschermenvan de gezondheid. Dit kan breed zijn engeeft een bestuursorgaan veel ruimteOp uw gezondheidmetde Omgevingswetvoor interpretatie. Het kan gaan om demeer traditionele onderwerpen, zoalsluchtkwaliteit, externe veiligheid ofgeluid. Het kan ook veel breder. Draagteen project wel voldoende bij aan hettegengaan van obesitas? Dat lijktmisschien wat ver te gaan, maar hetpast bij de gedachte achter de wet: eengrote bestuurlijke afwegingsruimte.Het zal mogelijk zijn om andere gezond-heidsaspecten toe te voegen aan deafweging, ook als ze nog niet voldoendemet wetenschappelijk aanvaardenormen zijn voorzien. Hoe ver eenbestuursorgaan kan gaan, zal blijken.Maar een goede motivering hiervoorzal belangrijk zijn.Uitruilen in plaats vanstapelenAspecten als luchtkwaliteit, bodem-kwaliteit, geluidsoverlast of externeveiligheid hebben hun achtergrond inhet gezondheidsbelang. Bij het beoor-delen van een nieuw initiatief, moetelke norm worden afgevinkt. Het ishierdoor op dit moment een stapelingvan regels.Bij sommige normen (zoals geluid of ex-terne veiligheid) is er nu al een bepaaldebandbreedte waarbinnen besluitenkunnen worden genomen. Er zijn nuslechts beperkt mogelijkheden om eenonderscheid te maken tussen gebiedenof type gebruikers of om verschillendeaspecten tegen elkaar uit te ruilen. Enhet is nu lastig om gezondheidsaspec-ten, die minder goed in een norm tevatten zijn, te betrekken bij ruimtelijkebesluiten. Terwijl dat juist de kern moetzijn van planologie: verschillende belan-gen tegen elkaar afwegen en afhan-kelijk van de lokale situatie een besluitnemen. Zo'n besluit kan van locatie totlocatie verschillen. De Omgevingswetbiedt mogelijkheden om verschil-lende aspecten, die van invloed zijn opgezondheid, met elkaar uit te ruilen. Zokan je appels met peren vergelijken.Gezondheid wordt voor een deelbepaald door aspecten die moeilijkmeetbaar en niet of nauwelijks weten-schappelijk onderbouwd zijn. Zoals: eengroene woonomgeving, uitnodigendeomgeving voor bewegen, mogelijkhe-den voor ontmoeting. Als er sprake isvan een verbetering van de gezond-S+RO 2016/01 53ThemaGezonde StadOp uw gezondheid met deOmgevingswetheidssituatie, zonder dat het meetbaaris in een norm of wetenschappelijk isonderbouwd, is het moeilijk om hetgoed te wegen ten opzichte van andere,meer concrete, belangen. Maar het iswel de bedoeling van de Omgevingswet.Wat weegt zwaarder? Een omgevingdie uitnodigt tot bewegen of een omge-ving met een lage geluidbelasting? Hetis voor een belangrijk deel afhankelijkvan de ambities en het beleid van degemeente(raad) of de extra ruimte ookwordt benut.Lokale normeringen:zegen of vloek?Besluiten moeten onder de Omge-vingswet meer integraal wordengenomen, met een grotere bestuurlijkeafwegingsruimte. Voor verschillendemilieuaspecten die van invloed zijn opde gezondheid, betekent dit dat eengrotere bandbreedte zal gelden. Metmeer vrijheid tot gevolg. Er kunnendan strengere lokale normen gelden.Uit verschillende studies blijkt namelijkdat sommige milieunormeringen nietstreng genoeg zijn om de volksgezond-heid te beschermen. Het kan verleide-lijk zijn om lokaal striktere normen testellen. Striktere normen beschermende gezondheid, maar kunnen ook ont-wikkelingen onmogelijk maken. Moetvoor studentenhuisvesting dezelfdenorm gelden als voor eengezinswonin-gen? Studenten wonen tijdelijk in hunstudentenkamer. Blootstelling aan eenmindere luchtkwaliteit ? bijvoorbeeldvanwege de nabijgelegen snelweg ?voor een aantal jaar is minder schade-lijk voor een student, dan voor een kinddat zijn hele jeugd in dezelfde eenge-zinswoning woont. Een ander voor-beeld: voor de afstand van een woningtot parkeerplaatsen gelden richtlijnendie algemeen zijn geaccepteerd. Is hetverantwoord dat in een wijk met veelovergewicht de parkeerplaatsen ver-plicht op een bepaalde afstand liggenen er veel voetpaden zijn, zodat men-sen meer bewegen? In andere wijken isdeze stimulans wellicht niet nodig. Hetpast bij de Omgevingswet om dergelijkeafwegingen te kunnen maken.De GGD krijgt hierbij een grotere ad-viserende rol. Dit biedt een kans omgezondheid aan de voorkant van hetproces te betrekken. Door aan te gevenwaarom iets bijdraagt aan de gezond-heid of juist een gevaar is voor degezondheid en in welke mate, kan eenbestuurder een weloverwogen besluitnemen. Een bestuurder kan dan zelfeen keuze maken over het accent in eenontwikkeling of een onderscheid makennaar verschillende locaties. Zo kan voorde ene wijk, waar overgewicht een pro-bleem is, het belangrijker zijn dat eenproject zich richt op bewegen, terwijlvoor een wijk waar meer eenzaam-heid is een project zich meer richten opontmoeting. Het ligt in de geest van deOmgevingswet om niet alles lokaal metnormeringen vast te leggen. De flexibi-liteit van de wet gaat dan verloren.Het gevaar dreigt dat een besluit ad hocwordt genomen. Er is meer keuzevrij-heid. Dit kan ook leiden tot onzeker-heid voor initiatiefnemers. Wat als eenbestuur een project afkeurt, omdathet niet voldoende bijdraagt aan hetterugdringen van obesitas? Dan zijn allevoorbereidingskosten voor een ontwik-kelaar voor niets geweest. Duidelijkheidaan de voorkant is daarom van belang.Wat voor een overheid wil je zijn? Wilje de stad profileren met sport of ont-moeten en daaruit ook ruimtelijke con-sequenties trekken? Wat voor verschil-len zijn er mogelijk tussen verschillendebuurten? In een omgevingsvisie kan eenoverheid aangeven welke richting hetop wil, met een concretere uitwerkingin het omgevingsplan. Deze combi-natie van instrumenten biedt goedemogelijkheden om duidelijkheid aan devoorkant te geven.Vergunningen weigerenof intrekkenVerder krijgen overheden de mogelijk-heid om op basis van gezondheid eenvergunning te weigeren. Er moet danwel sprake zijn van een ernstig nadeliggevolg. Deze bepaling is ingegevenvanuit de ervaring met de Q-koorts:het was duidelijk dat schapen, geiten enkoeien zorgden voor de overdracht vande Q-koorts. Een verdere intensiveringof uitbreiding van de veehouderijen inbepaalde gebieden, was daarom nietwenselijk. Toch kon een vergunning nietgeweigerd worden op het moment dateen uitbreiding gewoon in het bestem-mingsplan paste. Dit kan straks wel.Ook zullen nieuwe rijksregels verplich-ten om in vergunningen alle passendepreventieve maatregelen te treffen omde gezondheid te beschermen.De vraag is natuurlijk hoe ver dit kangaan in de toekomst. Als obesitas devolksziekte nummer ??n wordt, is hetdan ook mogelijk om vergunningen teweigeren op het moment dat ze nietstimuleren tot bewegen? Als in eengebouw de lift duidelijk zichtbaar is,maar de trap niet, kan een bevoegd ge-zag dan een vergunning weigeren? Ditvoorbeeld voert waarschijnlijk te ver,maar het geeft wel een beeld wat voorbrede scope de Omgevingswet mogelijkmaakt.In het verlengde hiervan zijn ook mo-gelijkheden om een vergunning in tetrekken of te wijzigen op het momentdat er niet voldoende passende preven-tieve maatregelen ter bescherming vande gezondheid worden getroffen. Metname het intrekken van vergunningenom gezondheidsargumenten betekentnogal wat. Bijvoorbeeld als een bedrijfvoldoet aan zijn vergunning en de `bestbeschikbare technieken' hanteert. Maarten Hoorn is projectleider bij Plat-form31.Hans Damen is jurist en projectleider bijRho adviseurs.