Onder: E.On energiecentrale. Bron:Beeldbank Stadshavens RotterdamBoven: M4H. Fietskaart. Bron:Beeldbank Stadshavens Rotterdam10 2016/01 S+ROTransitie NLM4H Rotterdam:groot en heel veel kleinJeroen NiemansRedacteur S+ROhier naast een bouwmarkt en een tegelboer. Gert-Joost Peekis lector Gebiedsontwikkeling en Transitiemanagement bijhet Kenniscentrum Duurzame HavenStad van de HogeschoolRotterdam. Vanuit die functie kent hij het gebied goed, wanthet lectoraat onderzoekt wat er nodig is om van haven- enwoonstad Rotterdam een veerkrachtige en adaptieve maak-en stromenstad vol nieuwe bedrijvigheid te maken. Datklinkt abstract. Maar als je met Peek door de Merwe-Vier-havens (M4H), een deelgebied van de Stadshavens, wandeltbegin je het te begrijpen.Goed uitkijkenWat het eerste opvalt is deenorme schaal van het gebied.Ik ken bijvoorbeeld het Haven-kwartier in Deventer, maar datis peanuts vergeleken met deenorme oppervlakte van dezevier havens. Niet voor nietsheeft het projectbureau M4Heen fietsroute door het gebiedgemaakt (figuur 1). Overigensmet een opvallende disclaimer:`In M4H is het heerlijk fiet-sen, maar kijk goed uit wantvrachtwagens rijden af en aan.'Peek en ik wandelen een deelvan de route, en nemen daarnaeen stuk de auto. Door deenorme schaal van de Merwe-Vierhavens, waar gigantische hallen en gebouwencomplexenstaan, is het tussen de `oude economie' wel zoeken naar deplekken die een blik op de toekomst bieden.Iconische gebruikersPeek vertelt dat er voor dit havengebied, net als voor veelvergelijkbare, grootse plannen waren voor transformatienaar een woongebied. Als opstapje daartoe kocht Vestiahet HAKA-gebouw dat aan de rand van M4H ligt. Maar deherontwikkeling kwam niet op gang en inmiddels staat hetpand opgeknapt en wel te wachten op een nieuwe eigenaaren bestemming. Peek noemt het project `een SS Rotterdam,maar dan op het droge'.In de schaduw van het HAKA-gebouw zijn in de loop der jarenenkele interessante gebruikers neergestreken. De eerstewas kunstenaar Joep van Lieshout, die hier zijn atelier heeftdat alsmaar groeit en inmiddels in een oude veevoederfa-briek gevestigd is. Van Lieshout heeft met zijn AVL Mundoplannen om het gebied cultureel te ontwikkelen. Naast1EMERWEGATMERWEHAVEN2EMERWEGAT3EMERWEGATIJSELHAVENLEKHAVENMARCONIPLEINSTART ROUTE:MKEILEHAVENNIEUWE MAAS1235111213141517181920222324252627282921166789104TJALKLAANMARCONISTRAATGALILEISTRAATRADIOSTRAATGUSTOWEGBENJAMINFRANKLINSTRAATVIERHAVENSSTRAATKEILEWEGKEILEWEGKEILESTRAAT LEKSTRAATSCHIEDAMSEWEGRICHTINGA20RICHTING SCHIEDAMRICHTING DELFSHAVENRICHTING R'DAMCENTRUMSCHIEDAMSEWEG MATHENESSERWEGRICHTINGMAASTUNNEL /WESTZEEDIJKEen tijdje geleden was ik met een groep vrienden in Rot-terdam. We hadden gegeten op Katendrecht en gingen 'savonds naar Spangen om voetbal te kijken. We namen dewatertaxi en legden aan in de Merwehaven. Het was eengure avond, we liepen door een donker en verlaten haven-terrein. `Wat is dit voor gebied?', vroeg ik me af. `Welkomin M4H' staat er op de zijkant van een gebouw dat wepasseren op weg naar het Marconiplein. M4H, daar wil ikmeer over weten.M4H: Groot en heel veel kleinTwee weken later ontmoet ik Gert-Joost Peek bij GrandCaf? OBA aan de Keileweg. Die weg ken ik van naam, alsvoormalige tippelzone, niet zo'n beste eerste indruk. Peekneemt me mee door een gebied dat met recht `in transitie'genoemd kan worden: delen van de havens zijn nog volopin bedrijf, maar daar tussendoor duiken her en der allerleiandere functies op. Voorzieningen als een grand caf? liggenOnder: Uit Je Eigen Stad. Bron:Beeldbank Stadshavens RotterdamBoven: Voedseltuin. Bron BeeldbankStadshavens RotterdamS+RO 2016/01 11Transitie NLM4H Rotterdam:groot en heel veel kleinAtelier van Lieshout ligt de voedseltuin, die aan de anderekant omsloten wordt door het oude fabriekspand van StudioRoosegaarde. Daar staat ook de inmiddels beroemde SmogFree Tower van kunstenaar Daan Roosegaarde. Peek heeftonlangs een lans gebroken voor de verzameling bekendegebruikers die hier is gevestigd: `Rotterdam heeft een repu-tatie hoog te houden wat betreft iconische gebouwen, denkbijvoorbeeld aan de Markthal, maar waarom zouden ze hierniet inzetten op iconische gebruikers? Die koppeling van eeniconische gebruiker met een internationaal, innovatief enmaatschappelijk bewust imago kan een belangrijke bijdrageleveren aan de imagoverandering van M4H. Net zoals PietHein Eek de drager is van de transformatie van Strijp R inEindhoven.'Op weg naar betere wereldUit de verhalen van Peek ontstaat een beeld van een gebiedwaar je, als je niet oplet, struikelt over bevlogen mensen dieiets willen bijdragen aan een betere wereld. Leegstaandegebouwen en braakliggende terreinen worden gevuld metidee?n die een idealistische achtergrond hebben. Omdatje van buiten niet kunt zien wat er in de oude gebouwengebeurt, is dat op het eerste oog niet zo zichtbaar. Maar alsPeek me meeneemt om binnen te kijken bij architect EbamiTom in het Veemgebouw, dan voel je het. Net als bij de stads-boerderij, winkel, restaurant en laboratorium voor innovatie`Uit Je Eigen Stad'. Openbaar experimenteerlab Marconialigt er pal naast. Weer een stukje verderop staat een oudeenergiecentrale waarin de SuGu-club huist. SuGu staat voorStartups & Grownups: hier trekken gevestigde ondernemersop met jonge starters. Samen zijn ze op weg naar the nexteconomy. Ook vandaag tijdens de `KeileTafel', een bijeen-komst waar ondernemers, ambtenaren en studenten die ietsmet het gebied (te maken) hebben samenkomen.Hun idee?n en inspiratie delen de verschillende initiatiefne-mers door op een zeepkist te klimmen en niet alleen te ver-tellen waar ze mee bezig zijn, maar ook om de andere aan-wezigen uit te nodigen mee te doen. Het duizelt me, maarik zie nu ook dat het bruist in M4H. In allerlei gigantischegebouwen gebeuren heel veel kleine dingen. Als die kunnendoorgroeien, dan kan dit een kraamkamer van vernieuwingworden. Vele kleine initiatieven kunnen samen groot worden.Bijzonder is de verbinding van de jonge garde ondernemersen de meer gevestigde namen. Die verbindingen wordensterker. Zo vertelt de zakelijk leider van Atelier van Lies-hout dat ze een verbinding zijn aangegaan met Heijmans.Dezelfde ontwikkelaar die ook samen met Roosegaarde aande `snelweg van de toekomst' knutselt.M4H is een gebied om in de gaten te houden, zeker nu ookde ambitie bestaat om hier de World Expo in 2025 te latenlanden. Gert-Joost Peek blijft als onderzoeker een vinger aande pols houden. In de avondschemering sta ik te wachten opde tram die me terugbrengt naar het Centraal Station. Diekenmerkende Rotterdamse plek, met zijn iconische gebou-wen, lijkt hier mijlenver weg. Wandelen door veranderend NederlandDit jaar wandelt Jeroen Niemans door veranderendNederland: plekken waar de transitie zichtbaar is en detoekomst in de lucht hangt. Met een `expert' gaat hijop ontdekkingstocht in een poging om het gebied en deverandering te doorgronden.Deel 1 in deze serie:met Gert-Joost Peek op pad in het Merwe-Vierhavens-gebied in Rotterdam