S+RO 2016/01 29ThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersSchieweg Rotterdam.Foto: FaceMePLS CC BY 2.0Bram EsserFilosoof/publicistwww.bramesser.comDat onze omgeving invloed heeft opons welzijn, spreekt voor zich. Maarwat is bijvoorbeeld de relatie tusseneetcultuur en omgeving? Is rust enruimte werkelijk gezond, of is hetjuist belangrijk om het stads- enplattelandsleven af te wisselen? Opde kaart is de gezondste en onge-zondste gemeente zo aan te wijzen.Wat zegt zo'n statistiek? Bram Esserreisde van Friesland naar NieuwePekela en via Hoogeveen naarRotterdam en de Haagse Vinex-wijkYpenburg om te kijken wat er leeft.Gezondheidachter decijfersEen tocht langs gezond en ongezond NederlandJaren geleden, nog v??r de komst vande pastaketens, las ik deze reclame-slogan op stations: `Bij vertraging eetje pasta!' Dat klonk als een dubbelestraf: eerst had je dus de vertragingen daarna moest je ook nog eensverplicht instant-pasta met poeder-saus uit een pakje nuttigen. InNieuwe Pekela hebben ze zich hoedan ook nooit laten gek maken doordie reclame. Naar verluidt wordt ernauwelijks pasta geconsumeerd, zeeten er vooral aardappels. Het is eenopmerkelijk bolwerk van >>30 2016/01 S+ROThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersLandschap Hoogeveen.Foto: KeesTorn CC BY-SA 2.0vaderlandsliefde, als je het eten vanaardappels tenminste zo mag opvatten.De twee Pekela's, er is een oude en eennieuwe, strekken zich uit langs eenvaart waar vroeger het turf over werdafgevoerd. Het is moeilijk te bepalenwat nou precies het centrum is vandeze dorpen. In Nieuwe Pekela is datwellicht de gloednieuwe Poiesz-super-markt met parkeerplaats. Het is in elkgeval het belangrijkste verkooppuntvan pasta in de wijde omtrek. Deassistent-bedrijfsleider (ooit begon zein een kleinere supermarkt verderop alsvakkenvuller) bederft direct alleonderzoeksresultaten met de opmer-king dat ze wekelijks heel wat pastainkoopt. `Wilt u soms beweren dat deonderzoekers het bij het verkeerde eindhebben?,' vraag ik kritisch. `Dat niet,'zegt ze vlug. `Toch valt het op. Er wordtvooral op woensdag veel pastaverkocht en dan meestal macaroni ofspaghetti van de onderste schappen.Daar ligt het c-merk.'Om het voor de onderzoekers op tenemen moet ik erbij zeggen, dat dePoiesz waarschijnlijk niet helemaalrepresentatief is voor Nieuwe Pekela.Mensen zullen hier uit de wijdeomgeving boodschappen doen. Een manmet een pakje braadboter in zijnhanden pakt vleeskruiden uit het vaktegenover de pasta. `Eet u wel eensspaghetti?' `Nooit,' zegt de manresoluut. Het is een lange vent vanergens in de zestig. `Ik kreeg het thuisook nooit. Dat was voornamelijkaardappels en groente. Zelfs vleeskregen we niet veel.' Ik noteer tevredenzijn naam. De man heet Geert Froma enis uitvinder van beroep. Hij bedachtvijftien jaar geleden een systeem omhet toilet door te kunnen spoelen metregenwater, maar de GGD in Groningenkon de volksgezondheid niet garande-ren. `Nu vraag ik je. We hebben het overregenwater en het doorspoelen vantoiletten. Het project werd in de kiemgesmoord.'S+RO 2016/01 31ThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersEen stuk of tien van zijn apparaten zijnwel verkocht, beneden de rivier envoorbij Zwolle waar de GGD Noord-Nederland geen zeggenschap meerheeft. Verdrietige uitvinders vind ikhartverscheurend en ik maak me sneluit de voeten in de richting van hetkookhoekje. Dat is een soort openkeuken midden in de supermarkt waarop donderdag meestal iemand in eenwok staat te roeren. Het is dinsdag enstil in de keuken. Twee vrouwen kijkennaar een flatscreen-tv waarop eentv-kok uitlegt hoe je goulash moetmaken. `Eet u liever pasta of aardap-pels?', vraag ik als volleerd consumen-tenonderzoeker. `Aardappels. Ik ziejonge mensen hier in de supermarktwel eens zo'n kilootje kopen, daar snapik helemaal niks van. Een kilo aardappe-len wat heb je daar nou aan? Wij kopengewoon een zak van minstens tien kilo.Die gooien we in de kelder en klaar iskees. De kelder is voor mij belangrijkerdan de koelkast.' `Zo is het,' beaamt deandere vrouw die iets forser is en eendeel van het jaar in Duitsland woont.`Niet alles hoeft in de koelkast. Eenpannetje met vlees kan zo in de kelderin. Biertjes ook in de kelder, nooit in dekoelkast.' `Toen we verhuisden en eennieuw huis lieten bouwen,' vervolgt dekleinere vrouw, `moest er ook absoluuteen kelder in, dat kost wel een hoopextra, maar dat vonden we heelbelangrijk, ik zou niet weten hoe ik hetzonder kelder zou moeten stellen.'Waarom eten mensen meer aardappelsin Nieuwe Pekela? Het antwoord lijkt dekelder te zijn. Er zijn hier gemiddeldmeer woningen met een kelder en dat isbepalend voor de eetcultuur. Al was hetmaar omdat je er een enorme zakaardappelen in kwijt kan. Wie veelaardappelen in huis heeft, eet ook meeraardappelen. Zou het zo werken? In eennieuwbouwwijk hoef je geen kelders teverwachten. En ook geen erf met ge-stripte konijnen onder een afdak. Hierwonen mensen die van makkelijk hou-den. Ze wonen dicht bij de snelweg enkunnen overal gemakkelijk komen. >>32 2016/01 S+ROThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersHet wad vanaf de Zwarte Haan, HetBildt. Foto: Henk-Jan van der Klis CCBY-NC-ND 2.0>>Hun tuin is op orde, hun woning komtstrak uit een catalogus. Als ze eindelijkvan de file verlost zijn, is er weinig tijdom nog te eten. Men eet instant-pastain de instant-woning met de flat-screen-tv afgestemd op een of anderkookprogramma. Zo stel ik mij datalthans voor als ik de Poiesz verlaat.TolerantiegrensSlechts een derde van de noorderlingenzegt zich uitstekend te voelen. Dat isvreemd als je bedenkt dat de begrippenlucht en ruimte vrijwel altijd in verbandworden gebracht met minder stress. Ikbesluit vanuit Den Haag naar Hooge-veen af te reizen om hier de ruimte teervaren. Vanaf het station rijd ik op eenov-fiets het landschap in. Al gauw raakik verzeild in een ruig afgezet terreinwaar Schotse Hooglanders lopen. Zedoen niks, zegt een man, een noorder-ling met een pet. Toch moet ik ietsoverwinnen als ik langs deze enormebeesten loop met de fiets aan de hand.Hun koppen zijn enorm en die horenseen potentieel moordwapen. Metenorme ogen wordt ik nagekeken.Opgelucht stap ik buiten het hek weerop de fiets en ik moet toegeven: hetvoelt goed om zo dicht bij iets enormste zijn geweest en je angsten teoverwinnen.Na een tijdje door het lommerrijkeboerenland te hebben gereden, ontwaarik een vreemde tuin. Een bloementuintussen de boerenweilanden. De luietuinman heet het hier. Het zal ironischzijn, zo te zien heeft iemand het hierheel druk gehad. Ik zit bij de blokhutkoffie te drinken en te schrijven aaneen tafeltje. Een vrouw op krukken dieik eerder al door de tuin had zienschuifelen, werkt zich het terras op. Zeheet Roeli Kikkert, sinds drie jaar heeftze last van een zeldzame vorm vanepilepsie. Het gaat maanden goed endan krijgt ze ineens een aanval. Bij dieaanvallen valt ze altijd op haar rechterknie en die is nu helemaal stuk enopgezwollen.`Sommige mensen zeggen dat het mijnpersoonlijkheid heeft veranderd,' zegtRoeli. `Ik ben niet meer zo meegaand enin discussies trek ik fel van leer. Dat zijnze niet van me gewend.' `Op zich eengoede ontwikkeling dus, ik bedoel naastalle ellende,' merk ik op. Roeli: `Nou, ikword een beetje onaangenaam, latenwe het daar maar op houden.' Het ismoeilijk voorstelbaar. Roeli is een heleaardige vrouw. Voor de zekerheidprobeer ik mogelijke discussieonder-werpen te vermijden. `Vroeger fietsteik veel,' vertelt Roeli, `toen kwam ik hierdrie keer in de week. Ze hebben hier vanalles: fleece dekentjes, boeken en koffienatuurlijk. Je mag ook je eigen boter-ham meenemen als je dat wilt.' Roeliwas vroeger pastoraal werker en zeheeft op allerlei plekken in het landgewoond. `Ik trok de buitenwijken in endaar belde ik bij mensen aan met devraag of ze zich eenzaam voelden endat was vaak zo. Ik organiseerdegroepsbijeenkomsten en daar deden wekennismakingsspelletjes. Ik heb inRotterdam gewoond en in Assen. Ook inFriesland. In Rotterdam zou ik nou nietmeer kunnen wonen. Door de rust gaatje tolerantie voor lawaai nogal omlaag.'Als het waar is wat Roeli zegt, danmaakt het dus niet zo gek veel uit waarje woont. Wie vanuit de Randstad naarHoogeveen zou verhuizen, zou alleentijdelijk de rust en ruimte als weldadigervaren. `Hoe rustiger je woont, hoemeer behoefte je hebt aan rust,'beaamt Roeli. Volgens haar hebbenmensen in kleinere gemeenschappendoorgaans ook de neiging wat snellertegen elkaar te klagen. `Ik woonvanwege de epilepsie in de nabijheidvan een verzorgingstehuis. Ik ben 65,maar daar wonen in principe hele oudemensen. Mijn buurvrouw van negentigkwam laatst langs en vroeg hoe hetmet me ging, dus ik zeg "goed". Zegt zij:"Ja, jij kan tenminste nog lopen, ik moetme voortbewegen in een karretje." Ikdenk dan: mens, je bent negentig jaar!Het is dan niet zo gek dat je wat slechtter been bent.'S+RO 2016/01 33ThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersmeer weggegaan. Er wordt dan ookgeen Fries gesproken in Het Bildt, maarBildts: een mengelmoesje van Fries enandere taalinvloeden.In de bus vanuit Leeuwarden naar heteinde van de wereld, spreek ik metHessel Wiersma. Hij is postbode in SintAnnaparochie de hoofdplaats van HetBildt .`Houd je van vis?' vraag ikbelangstellend. `Vroeger wel, maarsinds ik onder narcose ben geweest,lust ik geen vis meer.' Hier ben ik evenstil van. Hessel probeert me gerust testellen: 'Ik sluit niet uit dat het ooit noggoed komt, maar het is al een paar jaargeleden gebeurd en ik lust het nogsteeds niet.' Van Hessel krijg ik te horendat de oude zeedijk van Sint Annaparo-chie de langste bewoonde straat vanNederland is, maar de mensen die erwonen zijn wel arm. `Er heerst veertigprocent werkeloosheid in deze streek,'zegt Hessel. `En werkelozen lusten geenvis?' vraag ik. Hessel: `Het zijn arbei-ders, vis is geen voedsel waarmee je ineen fabriek of het land kan werken.' Ikben op weg naar restaurant de ZwarteHaan waar veel producten van deWaddenzee op de menukaart staan. Alsik uit de bus stap blijkt het restaurantacht kilometer verderop te liggen nabijde zeedijk. De nieuwe wel te verstaan.Ik begin met lopen. Het dorp maakt deeluit van de route naar Santiago en menis dus gewend aan wandelaars, al gaandie doorgaans de andere kant op. Develden liggen er wat kaal bij, depootaardappelen zijn gerooid evenalsde uien die het hier goed doen. Ik beneen smokkelende pelgrim en maakgebruik van enkele gastvrije automobi-listen, waarvan eentje me bij de poortvan het restaurant afzet.Binnen drinken twee wielrenners koffie.Chef-kok en eigenaar van de ZwarteHaan, Jacob Jensma, staat me te woord.`Ik weet niet wat het is met dieenqu?tes over eetgewoontes, maar visis allang niet meer het ondergeschovenkindje,' reageert hij op mijn niet geringebewijsmateriaal over de lage >>Roeli zegt dat de mensen in Rotterdamdie ze als pastoraal werker heeftgesproken en heeft leren kennen, veelmeer ontspannen waren en bovendienveel laconieker over het eigen lot. OokRoeli is laconiek over haar lot. Zetrakteert me op koffie en we pratennog wat na over enerzijds de wildgroeiaan kerkgemeentes en verschillendeBijbellezingen en anderzijds over deleegloop van de kerken. Dan komt detaxi en wordt ze opgehaald. Haar lotligt in handen van de zorgsector.Vissende BoerenVis, de Nederlander eet het niet veel. In2012 aten we nog net geen drie en eenhalve kilo vis per jaar. De Belgen doenhet al beter met twaalf kilo en deItalianen zijn met twintig kilo perpersoon Europees kampioen vis eten.Vis is gezond vanwege de beroemdevetzuren, maar ook omdat gevarieerdeten nu eenmaal goed voor ons is.Waarom dan zo nukkig op vis? Verras-send genoeg wordt er vooral in dorpenlangs de Friese kust weinig vis gegeten.Zou dat komen omdat de Friese boerenmet hun rug naar het water leven? Degeschiedenis van Friesland is er een vansteeds hoger wordende dijken. Zo hoogdat de zee op den duur aan het oogonttrokken werd. De zee riep eeuwen-lang associaties op met overstromingenen plunderende Vikingen. Heeft datverband met de geringe visconsumptie?De hoge dijken en het gladde asfalt heb-ben in ieder geval tot gevolg gehad datde paling er niet meer overheen kwam.De jonge paling wordt het liefst volwas-sen in zoet water omdat hij daar weiniglast heeft van natuurlijke vijanden.Ik ben op weg naar Sint Annaparochie ineen gemeente die Het Bildt wordtgenoemd. Ooit was Het Bildt een inhamvan de Waddenzee, de middelzeegenaamd, maar het werd rond 1300ingepolderd. De dijkwerkers dieafkomstig waren uit Brabant, Zeeland,Zuid-Holland en Noord-Holland zijn niet34 2016/01 S+ROThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersYpenburg, Den Haag, winter 2008-2009. Foto: Gerard Stolk CC BY-NC 2.0visconsumptie in dit gebied. Hijbeweert dat er in zijn restaurant steedsvaker vis wordt besteld. `Binnenshuiswordt het minder klaargemaakt,' geeftJacob toe. `Dat is vanwege de geur dielang kan blijven hangen.'Ik krijg een rondleiding door hetrestaurant. In een aanpalende ruimtewas vroeger een kroegje dat dienstdeed als wachtkamer voor de veerpondnaar Ameland. `Die vertrok hier directachter,' zegt Jacob wijzend op eeningelijste foto van een oude schuit.Vroeger heette dit stukje kust deZwarte Hoorn, vanwege het zwarte slibdat hier op de kust kwam. De naamveranderde langzaam naar ZwarteHaan. Van Hoorn, wat hetzelfde is alskaap en verwijst naar de zee en visserij,naar Haan, wat verwijst naar hetboerenbedrijf. Wellicht dat het zogegaan is?Ik begrijp dat de boeren die hierwoonden, ook vissers waren. Afhanke-lijk van het seizoen werd er geboerd ofgevist. Dat verklaart ook het curieuzewapen van Het Bildt. Het zijn gedraaideschelpen, hoorntjes, waaruit geenschelpdiertje kruipt maar graan. Toende Afsluitdijk werd aangelegd in 1932veranderde er iets met de stroming enbleven de netten van Bildtse boerenleeg. Het werd nog stiller rond deZwarte Haan. `Geen harders meer enook geen haring, het was vroeger eenbelangrijke haringhaven,' legt Jacob uit.Tegenwoordig is er een nieuw wadden-product dat `geoogst' mag worden.Visser Barbara Geertsema heeft zich aljaren hard gemaakt om de gemeentezover te krijgen dat ze het wad op magom de Japanse oester te rapen. Nu maghet. Omdat het nog een proefperiode is,zijn de vissers uitgerust met hetzelfdegps-systeem als sommige zeehondjes.Zo kan het effect van het oesterrapenop het ecosysteem worden nagegaan.`De Japanse oester is een exoot zondernatuurlijke vijanden, daarom is het goeddat er nu op gevist mag worden,' zegtS+RO 2016/01 35ThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersJacob. `Ze zijn heerlijk. Wij hebben zeook op de kaart staan.'Er is nog meer heugelijk nieuws. Bij hetgemaal van de Zwarte Haan zal eenzogenaamd visrad ter waarde van driemiljoen euro worden ge?nstalleerd ompalingen door te laten naar de polder.De traditie van de vissende boerenbewijst dat het clich?beeld dat de rondedoet over de Fries die met de rug naarde zee woont, niet klopt. Of zijn deBildtenaren soms geen Friezen? Alsbinnenkort de paling er weer is en weoveral Japanse oesters kunnen eten, zalde oude viscultuur in Het Bildt wellichtherleven. Kom je net uit een narcose enlust je geen vis? Begin dan met lamsooren zeekraal. Ook dan proef je deWaddenzee!WellnessboulevardIn Rotterdam-Noord zijn de meestvervuilde straten van Nederland tevinden. De luchtkwaliteit aan deSchieweg zit maar net onder deEuropese wettelijke limiet. Milieudefen-sie riep op tot een handtekeningenactieen deze werd op 9 oktober 2013 op hetstadhuis aangeboden. De handtekenin-gen werden gemakkelijk gezet, maar deopkomst, zo moest ook milieudefensietoegeven, viel wat tegen. Toch was ditvolgens de milieuorganisatie hetmoment om de gemeente onder druk tezetten. Op de Schieweg zelf zijn maarweinig mensen te vinden die zeggenwakker te liggen van de slechte lucht.In caf? De Komiek tref ik twee klantenen de barman. Er wordt gerookt, watgezien de naam van de bar geenverrassing mag heten. De barman kijkteen beetje misnoegt naar mijn notitie-blokje. Hij heeft er geen behoefte aandat zijn straat weer negatief in hetnieuws komt. `De milieulobby blaast hetallemaal geweldig op om hun bestaante rechtvaardigen.' Veel meer dan datwil hij er niet over kwijt. De rest van deaanwezigen ook niet. `Ik heb m'n autonodig om hier te komen,' verklaart >>36 2016/01 S+ROThemaGezonde StadGezondheid achterde cijferser eentje als hij merkt dat ik nog steedsniet ben weggegaan. `En wat willen zegaan doen dan? Zo meteen gaan ze nogeen soort autoquotum instellen, daarzit ik niet op te wachten.' Buiten, op destoep van De Komiek, kom ik een oudereheer tegen die een kinderwagenvoortduwt. Hij heeft wel iets over hetluchtkwaliteitonderzoek vernomen.`Aan de andere kant van de A9 is eenpark. Daar zie ik wel eens mensenhardlopen. Die mensen denken dat zegezond bezig zijn, maar dat is helemaalniet zo. Het fijnstof blijft juist hangen inhet groen en de boomkruinen.'Gelukkig zit op de Schieweg sinds korteen zoutgrot. Na mijn bezoekje aan caf?De Komiek, begeef ik me naar de grot.Salt Rooms heet het. Ingewijden zeggendat het heel goed voor je longen is. `Erzitten tachtig mineralen in dit zout,'verklaart Ilouisa, de Hindoestaansemedewerkster die gekleed gaat in eenprachtig wit zusteruniform. `Driekwartier in de zoutgrot staat gelijk aaneen week aan zee.' Volgens Ilouisawordt de zoutgrot vooral bezocht doorkinderen met astma en bejaarden metademhalingsproblemen. Ik vraag aan dezuster waar ik me kan omkleden, maarvolgens Ilouisa kan je gewoon met jekleren aan naar binnen. Als ik weerbuiten ben, zit alles onder het zout,maar het voelt alsof mijn longinhoud isverdubbeld.In 2012 werd de Rotterdamse Schiewegdoor het NRC nog de kinderopvangbou-levard van Nederland genoemd.Inmiddels is die situatie veranderd. Iktel twee kinderdagverblijven. Eentjeheet Zoet en bevindt zich tussen dePaaldans Academy ? ([Bijna] Alles op hetgebied van Paaldansen) ? en deChristine le Duc in. Verderop zitkinderdagverblijf Het Opstapje.Inmiddels domineert niet langer dekinderopvang het straatbeeld van deSchieweg, maar is het wellness dat deklok slaat.Naast de zoutgrot zit Bita, een schoon-heidssalon gerund door de Iraanse Bitadie vijftien jaar geleden naar Nederlandkwam. Je kan hier eventueel ook detatoeages laten weghalen die verderopin de straat bij `guns4ink' worden gezet.Ook reiki en een total body scan behorentot de mogelijkheden. Toch gaat hetniet goed met Bita, ze heeft veel teweinig opdrachten en ligt ook nog eensin scheiding met haar Iraanse man. Deluchtkwaliteit van deze straat is welhet laatste waar ze het over wilhebben. Ze klaagt vooral over de zoge-naamde internetveilingen ? Groupon envakantieveilingen ? die haar de kopkosten. Enerzijds moet ze er wel aanmeedoen omdat het haar andersklanten kost, anderzijds kost het haareen hoop geld. `Gezichtsbehandelingenvan veertig euro worden dikwijls via diewebsites verkocht voor rond de tieneuro,' zegt Bita. Ze loopt voortdurendverlies.De koopjesjagers knabbelen het vleesvan Bita's botten. Verderop bij deBeauty Company is het al niet veelanders met de malaise. `Internet is goedvoor de consument, maar voor deondernemers is het echt droefenis,'zegt de ondernemer die niet met zijnnaam in de krant wil. Bij de BeautyCompany kan je floaten in origineelDode Zee-zout en er zijn van dieknabbelvisjes die zich tegoed doen aanal uw huidaandoeningen. Toch komt hetmerendeel van de mensen hier met eenkortingsbon om z'n tanden te latenbleken.De enige winkel die wel goed draait, ookal is het strikt genomen misschien geenwellnes, is de sm-winkel LEF, ThePleasure Store. De populaire erotischeromancyclus VijftigTinten Grijs, heefteen enorme toeloop veroorzaaktvolgens Roos, die de winkel is begonnenmet haar vriend Ron. `Dat is leuknatuurlijk,' zegt Roos. `Maar er bestaaneen hoop misverstanden over sm.Iedereen wil meteen de meest heftigemartelwerktuigen in huis halen, maarzo werkt het niet.' Volgens Roos moet jede pijn langzaam opvoeren. Ze neemtme mee naar de kelder waar ik eengrote serie zweepjes te zien krijg. Ikwijs op een rietje van bamboe. `Ja dat iseen cane voor echte vernedering, maardan ben wel een paar jaartjes verder.'Ik ben enigszins overweldigd door demogelijkheden, toch weet ik hetgesprek weer terug te brengen op deluchtkwaliteit. Hoe denkt Roos ereigenlijk over dat ze in de meestvervuilde straat van Nederland woont?`Het is maar waar je de nadruk op legt,'zegt Roos. `Wij hebben het hier naaronze zin, het is een geweldige buurtwaar mensen op elkaar passen. Sociaalgezien is het juist erg gezond.' `Maar dekaasboer aan de overkant zegt dat hijlast van z'n longen heeft,' breng ik ertegenin. `Zijn rolluiken zijn hartstikkezwart van de roetaanslag. Iedere weekmoet hij ze wassen.' Roos haalt haarschouders op. `Rene, de kaasboer, is eenaardige vent maar hij heeft ook altijdz'n deur openstaan, dat moet je hierniet doen.' Als ik weer richting mijnlogeeradres loop, staat Bita toevalligbuiten. Ze probeert me toch nog eengezichtsmassage aan te smeren. `Alleenmijn moeder mag aan mijn gezichtkomen,' fluister ik haar toe. Ik ben danwel niet zo jeugdig meer, sommigerituelen moet je in stand houden. Bitazal wel gedacht hebben: `Alweer zo'nman die genoeg heeft aan z'n moeder.'ArcadiaIk reed vanuit het centrum van dewereld naar de periferie om een bezoekte brengen aan Arcadia, waar zich naarverluidt het geluk schuil houdt. Hetleven lijkt daar rustiger, groener envooral veiliger. Ooit waren er problemenmet de scooterjeugd, maar de rust issinds het samenscholingsverbodwedergekeerd. Nadat ik onder desnelweg was doorgedoken zag ik hetliggen, de plek waar niets leek wat hetwas. Ik begon in een willekeurige straatbij mensen aan te bellen, wie het gelukS+RO 2016/01 37ThemaGezonde StadGezondheid achterde cijfersop z'n staart wil trappen moet hettoeval vrij spel geven. Maar niemanddeed open. Men was op vakantie of hadzich met het hele gezin achter de bankteruggetrokken uit angst voor schuld-eisers. Arcadia is in de eerste plaats eenschuilplaats. Bij het vijfde huis was hetraak. Een man van begin veertig metlodderige blik in zijn ogen deed open.`Mag ik misschien uw koffiezetapparaatfotograferen?', vroeg ik zo naturelmogelijk. Hij zuchtte alsof ik eenjehova's getuige was, maar in plaatsvan mij direct weg te sturen ging hij heteven aan zijn vrouw vragen. Ik probeer-de mij de vrouw voor te stellen, maardat lukte niet. De man had zichtbaarmoeite mij alleen te laten. Hij zette zichslechts langzaam in beweging. Toen paszag ik dat er een kind aan zijn beenhing. Het had zich als een aapjeangstvallig onderaan zijn scheenbeenvastgeklemd. Toen hij terugkwam washet kind verdwenen. Hij moest tot zijnspijt mededelen dat het helaas nietmocht. `Geen probleem, mag ik vragenwat voor merk u in huis hebt?', vroeg iken haalde zonder de man nog aan tekijken een blocnote en potlood uit mijnrugzak. `Een Braun.'Ik noteerde dat voor de zekerheidsamen met het huisnummer. Je wistnooit wanneer dergelijke informatievan pas kwam en bovendien vond ik hetwel professioneel staan. Bij hetvolgende huis had ik nog maar netaangebeld of een kleine tengere vrouwmet kortgeknipt rood haar deed open.Ik schrok ervan, want het leek wel of zeachter de deur op me had staanwachten. Het geluk kan je soms ineensbespringen, dat is bekend. Maar zebesprong me niet. Ze was gewoon opweg naar buiten. Toen ik aan haar vroegof ik misschien haar koffiezetapparaatmocht fotograferen, vond ze dit geenenkel probleem. Ze nodigde me uit ombinnen te komen. Ik was verheugd.`We hadden eerst een Senseo, maar diestaat nu in de schuur,' vertelt de vrouw.`Dat lijkt mij een uitstekende plek vooreen Senseo-koffiezetter,' zeg ik. Devrouw: `Ja, wat we nu hebben is veellekkerder, met vers gemalen bonen enhet apparaat is heel makkelijk tebedienen.' We keken allebei naar hetzwarte kunststofgevaarte en ikbevestigde dat het apparaat eengebruiksvriendelijke uitstraling had.`We hebben ook een tijdje zo'n echteespressomachine gehad, waar je zo'nding had die je moest afkloppen, maarik kreeg die draaibeweging er niet goedin.' Ik knikte haar begripvol toe, dat ishet beste in dit soort situaties. Toenzag ik ineens dat ze twee verschillendeschoenen aan had. Merkwaardig. Zouhaar voet gebroken zijn? Of misschienhad ze gewoon twee totaal verschil-lende voeten. Die laatste gedachte bleefdoor mijn hoofd spoken.`Het is vooral mijn man die aan de koffieis, ik houd ook wel van koffie maar danmoet het niet te moeilijk worden.' Ikwist even niet goed wat ik hierop moestzeggen, ik werd afgeleid door haarschoenen. Een zwarte en een cr?me-kleurige. Ze gedroeg zich verder nietverdacht, maar die schoenen boezem-den mij angst in. `Wil je koffie?', vroegze. `Ja graag', wist ik uit te brengen.Gelukkig kon ik mij nu weer op hetkoffiezetapparaat richten. Er hoefdenmaar twee knoppen te wordeningedrukt en dat was het. De koffiebegon te lopen. Het smaakte niet echtlekker, maar ook niet vies, er zat eendikke schuimlaag op. Ze begon mij tevertellen hoe ze een aantal jarengeleden geprobeerd hadden Arcadia bijde wereld te betrekken. `Ze lietenvuurtorens door straten wandelen omte benadrukken dat ook Arcadia aan zeeligt, net als de stad.' Een pijnlijkmisverstand, zo constateerden weallebei. Toen de koffie op was liep zemet me mee naar de deur, ze had net alsik nog steeds haar jas aan. Ze wastenslotte op weg naar buiten, toen zemij binnen had gelaten.Het moment van afscheid nemen wasaangebroken. Maar in plaats daarvanvroeg ze me ineens wat ik in Arcadiadeed? `Ik had begrepen dat mensen hiergaan wonen om gelukkig te worden.' Devrouw: `Hmmm, ja dat klopt wel denk ik,maar het went snel.' `Wat?,' vraag ik.Zij: `Het geluk.' `Ah, ja dat zal wel ja...' Ikkeek om mij heen en zag dat hetinmiddels donker was geworden. Demensen hadden de lichten in hun huizenontstoken. Ik dacht aan het geluk, deverveling en aan wandelende vuurto-rens in Arcadia. Voordat ik wegliep,keek ik nog eenmaal naar de schoenenvan de vrouw die mij koffie hadgegeven. Maar ik vroeg niets, bang omiets verkeerds te zeggen. Bram Esser is schrijver en onderzoekerop het gebied van architectuur enstedenbouw. Hij heeft samengewerktmet verschillende architectenbureaus,waaronder Onix architects in Groningenen Scape in Rotterdam.