Decennia lang werden ruimtelijke en sociaaleconomische ontwikkelingen gedomineerd door de demografische groei. Er kwam steeds meer koek en ook al werd die ongelijk verdeeld, er was voor elke gemeente een stuk van de koek. Daardoor maskeerde de effecten van demografische groei de toenemende karakterverschillen tussen gebieden en steden. Met het wegvallen van deze groei worden de verschillen manifester, wat zich uit in een toenemend contrast tussen steden en het platteland. Maar ook in toenemende verschillen tussen steden onderling of tussen plattelandsgemeenten onderling. En daarmee toenemende verschillen tussen regio's onderling, maar ook in de functionele samenhang binnen een regio. De regio definiëren we daarbij als het gebied waarbinnen een sterke samenhang is op het gebied van wonen, voorzieningen en werkgelegenheid (die niet hoeft samen te vallen met een bestuurlijk gedefinieerde regio). Wij, Invisor Kenniscentrum voor Ruimtelijke Analyse en John Stohr Advies, noemen dat de functionele regio.

Op zoek naar de structuren, processen en mechanismen binnen deze functionele regio hebben we ontdekt dat de lokale diversiteit in aard van de bedrijvigheid in sterke mate bepalend blijkt te zijn voor tal van verschillen tussen gemeenten die van betekenis zijn voor de vitaliteit en leefbaarheid van een gemeente. Tot onze verrassing bleek de omvang van bedrijven en de werkgelegenheid daarin minder bepalend te zijn.

Uiteraard is de totale omvang van de lokale/regionale economie een belangrijke factor voor een gemeente en een regio. Maar bijzonder is dat de diversiteit veel kenmerkende verschillen tussen gemeenten verklaart. Verschillen die ook tot geografisch herkenbare ordeningen leiden. En dus ook iets te maken hebben met de historische ontwikkeling van het bedrijfsleven in die gemeente, waar de geografische situatie mede leidend in is geweest.

Op basis van clusteranalyse van statistische gegevens (SBI indeling van CBS 2016) is een indeling ontstaan die we de "Taxonomie van de Nederlandse gemeenten" hebben genoemd.

We hanteren hierbij het begrip “Taxonomie” omdat het een waardevrije indeling/ordening is, op basis van verschillen. Bij het verder uitwerken van de Taxonomie zijn veel zaken aan het licht gekomen die ons verrasten en die ons tot het inzicht hebben gebracht dat de diversiteit van het lokale bedrijfsleven wel eens structurerend kan zijn voor veel aspecten die van belang zijn voor de duurzame veranderingen in de leefomgeving. We willen in dit artikel daarom stapsgewijs onze gedachtegang, het onderzoek en de resultaten daarvan delen.